نخل برای مردم جنوب ایران تنها یک درخت نیست. یک نماد است. نمادی مقدس که برای کاشت آن وضو می‌گیرند. خوراک و مسکن و درآمد و معیشت خود را زیر سایه همین درخت تامین می‌کنند. در ادبیات شفاهی و فرهنگ از آن نام می‌برند. درختی که پدران آن‌را «شجره وفادار» می‌دانند و به عنوان میراث پس از خود برای فرزندانشان به جا می‌گذارند. از اهمیت نخل بسیار می‌شود گفت تا به تلخی اتفاقی که چند روزی است در شبکه‌های اجتماعی بازتاب بسیاری داشته، پی برد. اگر کسی چوب حراج به نخل خود بزند تنها یک درخت یا ممر درآمد یا بخشی از باغ خود را نفروخته. فروش نخل ثمردار برای مردم جنوب همان معنایی را دارد که یکی از کشاورزان اهل روستای طلحه می‌گوید: «اگر دیدی کسی نخل ثمردار را می‌فروشد بدان که به آخر خط رسیده و چاره دیگری ندارد» نخلداران فاریاب در دشتستان این روزها به آخر خط رسیده‌اند.

«همه را می‌خواستم بدمش، گفت نمی‌خوام. خرابه، خشکه» این را درباره نخل‌های فروخته‌اش می‌گوید. بالغ بر بیست نفر نخل ثمردار را از زمین نخلستانش بیرون کشیده و فروخته، هر کدام را به یک میلیون و پانصد هزار تومان تا شاید ریشه‌های نخل در خاک دیگری بدود و او هم از این نگرانی و دغدغه خشکی زمین و تلف شدن نخل‌هایش رها شود، می‌گوید: «دویست نخل داشتم، خشک شد نابود شد» حالا او مانده و ته مانده نخلستانش با درختانی که ثمر مرغوبی نمی‌دهند. هم آب کم است و هم خاک دیگر مرغوب نیست. مرد دیگر یکی از نخل‌هایش را آماده کرده و منتظر لودر است تا بیاید و از ریشه بیرونش بکشد و ببرد: «آب نیست، به‌خاطر کم‌آبی می‌فروشیمشان» چند روزی است تصاویری تلخ از نخل‌فروشی در دشتستان بوشهر منتشر شده و دست به دست می‌شود. تصاویری که یک بعد آنها ماجرای کم‌آبی و خشکسالی است، اما در سوی دیگر این سکه مردمانی هستند که استیصال آنها مجبور کرده تا نخل را که عزیزترین موجود زندگیشان است و نسل‌ها محل امرار معاش آنها بوده، چوب حراج بزنند.
خشکسالی در هر گوشه از کشور به شکلی خود را نمایان کرده است. در جایی احشام زیر تیغ رفته‌اند و در جایی زمین‌های کشاورزی قربانی شده‌اند و اینجا در بوشهر، نخل‌ها تاوان می‌دهند و نخلدارانی که دلشان با آخرین راهی که پیش پایشان است صاف نیست، اما چاره دیگری ندارند.
چوب حراج به نخلستان
هر چند علی بهرام‌نژاد؛ بخشدار ارم معتقد است: «کشور با بحران خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند اما نخل درخت مقاومی است و نیاز چندانی به آب ندارد از این رو درآوردن درختان به علت بحران آب قابل قبول نیست. بخش ارم تنها تابستان خشک و کم‌بارانی دارد و در سایر فصل‌ها بارندگی‌ها برای درخت نخل کفایت می‌کند. نخل فروشی در کل کشور از استان خوزستان گرفته تا هرمزگان رایج است، در برخی موارد نخل‌ها صادر هم می‌شوند، گاهی نخلداران به دلیل نامرغوب بودن گونه، نر بودن و پیر بودن درخت به دنبال جایگزینی گونه‌های جدید با ارزش اقتصادی بالاتر هستند.» اما مهتا بذرافکن؛ جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه روستایی که سال‌ها در منطقه فاریاب فعالیت پژوهشی انجام داده در گفت‌و‌گو با «پیام‌ما» می‌گوید: «در بخش‌ها و روستاهای دیگر بوشهر هم کم‌آبی مشکلاتی به وجود آورده که شاید به این شکل رسانه‌ای نشده باشند، با توجه به اینکه وضعیت آب بسیار اسفبار است این اصلا دور از ذهن نیست که کشاورزان بخواهند نخل‌هایشان را بفروشند، چون راه درآمد دیگری ندارند. اصلا بعید نیست که این اتفاقات در مناطق دیگر استان هم بیفتد و با توجه به اینکه درآمد و زیست مردم وابسته به همین شغل است هر چقدر بارندگی‌ها کمتر شود و منابع آب محدودتر، احتمال تداوم این اتفاقات هم بیشتر می‌شود» او به اهمیت نخل در این منطقه اشاره کرده و می‌گوید: « برای مردم روستاها و کسانی که نخل دارند، نخل ثمردار یک قداست خاص دارد. این درخت در جنوب کشور بسیار مورد احترام مردم است. نخل ثمری را کسی نمی‌فروشد. شاید نخل‌هایی که پیر شده‌اند و ثمر باکیفیت ندارند را برای استفاده چوب آن بفروشند اما اینکه نخل‌های ثمری را بخواهند بفروشند یا از کشور خارج کنند بی‌سابقه است» او البته درباره یکی از راه‌های درآمد نخلداران می‌گوید: «نخل‌های کوچک را که محلی‌ها به آن «پاجوش» می‌گویند را در می‌آورند و می‌فروشند. این کار یک راه درآمد برای نخلداران است. اما نخلی که ثمر دهد را نه» جعفرلو یکی از نخلداران روستای طلحه که در 5 کیلومتری فاریاب قرار دارد از نخل‌فروشی در فاریاب از طریق شبکه‌های اجتماعی مطلع شده، در ابتدا معتقد است این موضوع شایعه است، به این دلیل که: «در منطقه ما روی نخل تعصب دارند. کسی حاضر نیست نخلش را بفروشد. اما اگر دیدی کسی نخلش را می‌فروشد بدان که واقعا به ته خط رسیده، شرایط آب وقتی بحرانی شد و هیچ آبی نبود شاید آدم مجبور شود نخلش را بفروشد. وضعیت آب به این منوال باشد مردم ناامید می‌شوند. خیلی بعید نیست که آدم‌ها نخل بفروشند».
بی‌توجهی به اشتغال پایدار
بذرافکن یکی از دلایل بحرانی شدن وضعیت آب در این منطقه را که به خشکسالی دامن زده است، کشت گوجه فرنگی می‌داند و با این توضیح که کسانی که این محصول را در زمین‌های استان کشت می‌کنند اغلب از خارج استان آمده‌اند و زمین و چاه را اجاره کرده‌اند، می‌گوید: «بوشهر نزدیک به 700 کیلومتر مرز دریایی دارد و می‌شد محور اشتغال استان بر مبنای ظرفیت‌های این بخش باشد. اما اشتغال در استان کاملا وابسته به آب است. در عین حال در صنعت خرما و قصب (خرمای زاهدی) اگر صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان تقویت شده بود و خام فروشی نمی‌شد، اشتغال در بخش‌های مختلف سرشکن می‌شد. اما هیچ‌کدام از این اتفاقات نیفتاده و در نتیجه شاهدیم که مردم با کمبود شدید آب برای آبیاری این نخل‌ها مواجه هستند. در همین منطقه پرورش شترمرغ داریم که موفق‌تر از نخلداری بوده، اما در طول سال‌ها مسئولان تلاشی نکرده‌اند تا اشتغال استان را از آب جدا کنند و به سمت مشاغل کم آب‌بر هدایت کنند. تا آخرین قطره آب زمین صرف گوجه‌کاری و کشت تنباکو شده است. این مسئله محدود به فاریاب نیست بلکه در تمام استان این وضعیت وجود دارد. تمام منابع آب را مصرف کرده‌ایم بدون اینکه شغل پایداری ایجاد شده باشد و کشاورزی منطقه همچنان یک کشاورزی فقر زا است. و این موضوع روز به روز ابعاد نگران کننده‌ای پیدا می‌کند»
آفتی که به جان نخل‌ها افتاده
فروش نخل‌ها تنها یکی از مشکلاتی است که این روزها نخلداران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. جعفرلو می‌گوید آفتی که گفته می‌شود نوعی چوبخوار است به جان درختان نخل افتاده و در حال فراگیر شدن است. موضوعی که خسرو عمرانی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد‌کشاورزی استان بوشهر هم آن را تایید کرده و می‌گوید: «آفت چوبخوار یکی از تهدیدات جدی این روزهای نخیلات استان است که اگر چه در سال‌های قبل هم وجود داشته است اما با توجه به خشکسالی‌های اخیر و تغییر اقلیم نخیلات ضعیف‌تر و این آفت مهاجم‌تر شده‌ است» جعفرلو می‌گوید: «نسبت به سه سال پیش محصولم نصف شده، هم از نظر کیفیت و هم کمیت، این آفت به مرور در منطقه فراگیر شده، اما با این حال هنوز جهاد کشاورزی کاری برای رفع آفت نکرده و فقط به ما کود اوره می‌دهد. در حالی که می‌تواند با یک آزمایش آب و خاک تامین نیاز کند» البته عمرانی با توجه به فراگیری این آفت در سطح استان بوشهر به ایسنا اعلام کرده است: « کشاورز به تنهایی نمی‌تواند با آفت چوبخوار مقابله کند، به همین دلیل به‌تازگی گروهی از کارشناسان در حال مطالعه پیامدهای این آفت هستند و بر اساس بررسی‌های آنها برنامه‌ریزی‌های لازم انجام می‌شود» به جز آفت چوبخوار اما آفت بی‌توجهی به محصولات این نخل‌ها هم سال‌هاست که آنها را به حاشیه برده است. موضوع فروش نخل به دلیل خشکسالی، علاوه بر اهمیت فرهنگی و چشم‌انداز اقتصادی که در جنوب کشور دارد، مسئله دیگری را هم پر رنگ می‌کند و آن تولید محصولی است که در جنوب کشور مورد غفلت قرار گرفته. ایران دومین کشور تولید‌کننده خرما در منطقه و آخرین کشور در حوزه صادرات این محصول است. این محصول که بخش عمده مردم جنوب تولید‌کننده آن هستند، بازار بین‌المللی ندارد و چندان مورد حمایت نیست. در حالی که به گفته مهتا بذرافکن با توسعه صنایع تبدیلی در این منطقه و سیاست‌گذاری درست، می‌توان برای ایجاد بازاری بین‌المللی برای ارائه این محصول برنامه‌ریزی کرد.