کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال بر زمینی تشنه نشسته و به نقطه‌ای خیره شده است. این تصویر را علی کریمی هفته گذشته در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد، بی‌هیچ توضیحی درباره پیام و محل عکس. هواداران او به رسم همیشه زیر عکس آقای شماره هشت تیم ملی با پیام‌های خود ابراز محبت کردند و اغلب متوجه پیام نهفته در تصویر نشدند. تا اینکه قاسم تقی‌زاده خامسی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، از این عکس رمزگشایی کرد و نوشت: «اگرچه علی کریمی کار خود را برای تلنگر زدن انجام داده اما کسی منظور او را نگرفته» بازیکن خوشنام و مردمی تیم ملی ایران با این هدف که درباره وضعیت وخیم آب در ایران و تهران به هواداران خود و مردم هشدار دهد این تصویر را منتشر کرده بود. تصویری که بر بستر خشکیده سد لتیان در اطراف پایتخت گرفته شده و به خوبی نشان می‌دهد یکی از کلیدی‌ترین منابع تامین آب تهران در چه وضعیتی قرار دارد. این حرکت اثرگذار علی کریمی می‌تواند شروع حرکتی از سوی چهره‌های مردمی و محبوب در شبکه‌های اجتماعی باشد، تا با استفاده از دایره تاثیرگذاری خود، این دغدغه را برای مردم ایجاد کنند که وضعیت آب در کشور، بحرانی‌تر از آن است که تصور می‌کنیم.

نقش هنرمندان در آگاهی‌بخشی مردم در زمینه مشکلات محیط زیست، بر کسی پوشیده نیست. هر‌چند برخی سلبریتی‌ها در مورد این آگاهی بخشی دچار سوء‌تفاهم شده‌اند و سرنا را از سرگشاد آن نواختند. اما حرکت‌ها و اقدامات اصولی و اثرگذاری هم توسط هنرمندان در سراسر جهان برای ترویج حفاظت از محیط زیست و آگاهی در مورد مسائل محیط زیست، گرمایش زمین، کم‌آبی و تغییرات اقلیمی صورت می‌گیرد. اقداماتی که در مواقعی منجر به شکل‌گیری حرکتی جمعی می‌شود و در مواردی باعث خلق اثری هنری برای تلنگر‌زدن به ذهن جامعه‌ای که نمی‌داند بحران تا چه اندازه عمیق است.
هشدار به انسان
«اسپنسر تونیک» هنرمند عکاسی که سال‌هاست هنر خود را به هشدار در زمینه گرمایش زمین معطوف کرده و با شیوه خودش به مردم دنیا در‌خصوص وضعیت بحرانی زمین هشدار می‌دهد. او چندی پیش آخرین اثر خود را در ساحل بحرالمیت با حضور 300 زن و مرد در سنین مختلف ارائه کرد. پرفورمنسی برای هشدار در مورد خشک شدن این دریاچه در نتیجه برداشت‌های بی‌رویه برای مصارف کشاورزی در بالادست این دریاچه، نگاه‎ها را به زمین خشکی جلب کرد که روزگاری بستر این دریاچه عجیب و پر ماجرا بود.
شنا در کویر
آکواریومی در بستر خشکیده دریاچه بختگان، انسانی با تمام تجهیزات لازم غواصی در این آکواریم کوچک در حال شناست. زمینی که روزگاری بستر دریاچه بود، حالا کویری است بی‌انتها، مرد اما در دل کویر و در چارچوب آکواریوم در حال شناست. «علی رستگار» هنرمندی که دو سال پیش این پرفورمنس را در دریاچه خشک شده بختگان در استان فارس اجرا کرد، قصد داشت نظر مسئولان کشور را به موضوع خشکی دریاچه و عدم تخصیص حق‌آبه آن جلب کند. هنر او نگاه بسیاری از مردم را هم به سمت این دریاچه که در سکوت در‌حال از بین رفتن بود، جلب کرد. او که خود اهل همین استان است درباره اثر هنری‌اش گفته بود: «در سال‌های کودکی به همراه خانواده کنار دریاچه زیبای بختگان می‌آمدیم و یک روز کامل را کنارش می‌گذراندیم. اما در سال‌های گذشته و خشکی دریاچه بارها افسوس می‌خوردم که چرا این دریاچه دیگر رنگ آبی آب را به خود نمی‌بیند؟ بنابراین سه شبانه روز و هر روز چهار ساعت درون محفظه شیشه‌ای پر از آب به ابعاد 5/2 در 70 در ۶۰ سانتی‌متر به صورت شنای درجا در این شوره‌زار خشک شنا کردم. سعی داشتم پیامم حاوی طنز تلخی باشد تا نظرها به سوی دریاچه خشک بختگان جلب شود.»
بعد از ویرانی
یکی از آثار ماندگاری که به هشدار درباره گرمایش زمین پرداخت، اثری بود که یک هنرمند آلمانی حوزه هنرهای تجسمی، چند سال پیش در ساحل میامی خلق کرد. هدف اثری که «لئوناردو ارلیخ» ارائه کرد، این بود که آینده جهان را در پی تشدید گرمای زمین به نمایش بگذارد. ارلیخ با تعداد زیادی از ماشین‌های شنی در ساحل میامی توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. اثری که او خود نام آنرا «ترتیب اهمیت» گذاشته بود. 66 مجسمه شنی از اتومبیل‌ها در مقیاس حقیقی، در شن فرو رفته و گرفتار شده بودند. او در توضیح اثر خود گفته بود: «صف این اتومبیل‌ها احساس ویرانی‌ را منتقل می‌کند. انگار سال‌ها بعد از ویرانی آنها را می‌بینیم.» ارلیخ معتقد است: «تغییرات آب‌ و هوایی و عواقب آن دیگر یک دیدگاه یا عقیده نیست. بحران آب‌ و هوا مشکلی اساسی است که نیاز به راه‌ حلی فوری دارد. من به‌عنوان یک هنرمند، با جدیت افراد را از این حقیقت آگاه می‌کنم و موضوع اصلی هم این است که ما نباید از مسئولیت خود برای محافظت از زمین شانه خالی کنیم.» یکی از همکاران او برای توصیف این اثر می‌گوید: «این تصویر از پمپی Pompeii معاصر است.» پمپی همان شهری است که سال‌ها پیش بر اثر آتشفشانی عظیم، برای همیشه مدفون و قرنها بعد توسط باستان‌شناسان کشف شد. شاید بشر امروز هم روزی در آتشفشان خودساخته‌ای مدفون شود که جنون توسعه برای او به ارمغان خواهد آورد.
یوز تا ابد
یوز تا ابد نام کمپینی بود که «هدیه تهرانی» آن را تشکیل داد و به رغم تمام انتقاداتی که در طول فعالیت کمپین به او و همراهانش وارد شد تلاش خود را متوقف نکرد و در نهایت موفق شد یوزها را به پارک ملی توران بازگرداند. او آن روزها با صراحت اعلام کرده بود: «کمپین یوز تا ابد یک مطالبه مردمی است و قصد دارد تا در کنار همه تلاش‌های گذشته، یک قدم مردمی بردارد چرا که این باور در ما ایجاد شده که انقراض صبر نخواهد کرد، نمی‌توان تنها به تلاش‌های افراد، سازمان‌ها، انجمن‌ها و… تکیه کرد یا فقط از آنها انتظار داشت. امروز برای ما ثابت شده که نجات یوز از گرداب انقراض نیازمند تلاش، قدرت و منابعی فراتر از توان همه این افراد و سازمان‌ها و انجمن‌هاست. یک هدف مهم کمپین، جمع‌آوری سرمایه‌های اجتماعی است؛ منظور از سرمایه‌های اجتماعی همان جلب مشارکت مردمی است.» او در طول دو سال سرمایه اجتماعی قابل توجهی کسب کرد. سرمایه‌هایی که با تلاش‌ها و همکاری‌های مردم توانستند بیش از ۸ هزار گوسفند و سگ را از زیستگاه یوزپلنگ آسیایی خارج کنند تا یوزها باز به توران بازگردند. هومن جوکار، ‌مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، امیرحسین خالقی از کارشناسان حیات‌وحش و احمد عجمی محیط‌بان بازنشسته، از همراهان اصلی هدیه تهرانی در این کمپین بودند.
محیط زیست و اسکار
نقش چهره‌های محبوب و مردمی در آگاهی‌بخشی در زمینه محیط زیست، اثری غیرقابل انکار دارد. در دنیا هنرمندان بزرگ بسیاری از فرصت‌های مختلف برای این آگاهی بخشی استفاده می‌کنند. «لئوناردو دی کاپریو» که چندی پیش هم تصویری از دریاچه ارومیه در حساب اینستاگرام خود منتشر کرده و در مورد وضعیت آن ابراز نگرانی کرده بود، یکی از این افراد است. او در سخنرانی خود در زمان دریافت جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد در سال ۲۰۱۶ به موضوع تغییر اقلیم و گرمای زمین پرداخت و از تجربه خود در زمان ساخت فیلم بازگشته گفت. دی‌کاپریو در مراسم اسکار گفت: «تغییرات اقلیمی واقعا وجود دارد و همین حالا در حال اتفاق افتادن است. این مسئله، مهمترین تهدیدی است که بشر با آن روبرو است. همگی ما باید دست در دست هم تلاش کنیم» دغدغه او در زمینه گرمایش زمین، بهانه ساخت دو مستند هم شده که او در مقام تهیه کننده در آنها حاضر بوده فیلم مستند «ساعت یازدهم» در سال ۲۰۰۷ و «پیش از سیل» در سال ۲۰۱۷ آثاری هستند که به موضوع محوری آنها گرمایش عمومی زمین است. او راوی مستند «یخ روی آتش» هم بود که با موضوع تغییرات اقلیم و تبعات ناشی از آن تهیه شده است. این روزها در گوشه و کنار دنیا تحرکات و برنامه‌های عمومی از سوی مردم و هنرمندان برای بیان این هشدار که زمین و زندگی بشر در معرض تهدیدی جدی قرار دارد، برگزار می‌شود. برنامه‌هایی که هر کدام به زبانی درباره بحرانی که پیش روی ساکنان زمین است، نکته‌ای را گوشزد می‌کنند. کشور ما هم از آثار تغییرات آب و هوایی مستثنا نیست. خشکسالی بی‌سابقه که در سال جاری زندگی و معیشت بسیاری از مردم را در نقاط مختلف کشور تحت تاثیر قرار داد، یکی از نتایج این پدیده است.
هر چند نمی‌توان نقش مدیریت منابع آب و به طور کلی مدیریت انرژی را در بروز این بحران‌ها در کشور نادیده گرفت، اما این واقعیت را هم باید پذیرفت که کشور ما هم مثل تمام دنیا در معرض تهدیداتی قرار دارد که تغییرات آب و هوایی برای زمین رقم خواهند زد. هر چند در میان تمام مصائب معیشتی در ایران، موضوع محیط زیست، کم‌آبی و بیشتر از آن تغییرات آب و هوایی آنقدر که باید مورد تاکید و توجه عموم مردم قرار ندارد، اما در مواردی برخی چهره‌های محبوب و مردمی اقداماتی انجام می‌دهند که می‌تواند در آگاهی بخشی عمومی نقشی اثر گذار داشته باشد، مثل تصویری که علی کریمی در روزهای اخیر در اینستاگرام خود منتشر کرد. تصویری که قصد داشت تشدید بحران آب در پایتخت را به مخاطبان گوشزد کند. به نظر می‌رسد نقش چهره‌ها در مواجهه با بحرانی که بشر با آن روبرو است می‌تواند در ایجاد آگاهی عمومی، بسیار پر رنگ و اثرگذار باشد. امروز علی کریمی می‌تواند تنها چهره‌ محبوب نباشد که در مورد کم‌آبی و بحرانی که هر روز در کشور در حال تشدید است و آثار و تبعات آن زندگی انسان‌های بیشتری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اقدامی در جهت آگاهی‌بخشی انجام داده است. این حرکت می‌تواند تبدیل به موجی شود که در آن چهره‌هایی که محبوبیتی در میان مردم دارند، عموم مردم را با بحرانی آشنا کنند که بیشتر از آنچه تصور می‌کنند جدی است و آنها را تهدید می‌کند.