تازه‌ترین آمارهای پژوهشکده اقلیم شناسی و تغییرات اقلیمی خبرهای خوبی به همراه ندارد. بر اساس این پژوهش‌ بارش سال زراعی جاری تا اواخر تیر ماه، 39 درصد نسبت به دوره مشابه بلندمدت و 51 درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. هیچ یک از استان‌های کشور طی این دوره، بارش بیش از نرمال دریافت نکرده‌اند و بیشترین کم‌بارشی نسبت به دوره بلندمدت به ترتیب در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان با 72.8- ، 63.7- و 59.9- درصد رخ داده است.

در بخش دیگر این گزارش که در روزهای اخیر منتشر شده آمده که در تابستان بارش در استان‌های ساحلی خزر تفاوت چندانی با نرمال نخواهد داشت و در عین حال انتظار بارش‌های تابستانه برای بخش‌هایی از جنوب و جنوب شرق کشور وجود دارد. اما وضعیت در استان‌های امتداد زاگرس هم خوب نیست و بارش دو ماه مهر و آبان به ویژه در این مناطق کمتر از نرمال خواهد بود. همچنین در آذرماه پیش رو، بارش‌های در محدوده نرمال در شمال غرب، غرب و استان‌های همسایه خزر پیش‌بینی می‌شود. اما در استان‌های همسایه زاگرس مرکزی و جنوبی این بارش‌ها کمتر از نرمال خواهد بود. در عین حال مقدار بارش در سایر مناطق کشور نیز در محدوده کمتر از نرمال پیش‌بینی شده است.
نکته‌ای که این گزارش به آن اشاره می‌کند این است که انتظار می‌رود بارش زمستان به نسبت پاییز بهبود یابد. میانگین دما در مرداد، شهریور و مهر بین نیم تا یک درجه و در آبان بین 1 تا 2 درجه بیشتر از نرمال پیش‌بینی می‌شود ولی در شرق، سواحل جنوبی و شمال کشور متمایل به نرمال است.
این گزارش که وضعیت بارش‌ها را تا زمستان امسال سخت و کمتر از نرمال توصیف می‌کند در حالی منتشر شده که در حدود دو هفته از اعتراضات به کم‌آبی در خوزستان می‌گذرد و علاوه بر خوزستان که روزگاری جلگه‌ای پرآب بود، تنش آبی گریبان سایر شهرهای کشور را هم گرفته است و این تنش هم محصول امسال نیست. تیرماه سال 99، قاسم تقی‌زاده‌خامسی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا گفته بود که تعداد شهرهای با تنش آبی در دوره خشکسالی به حدود ۱۷۰ شهر رسیده که ۵۰ شهر آن پرتنش هستند.
سال آبی پیش رو، خشک مانند سال آبی که گذشت
کمبود 51 درصدی بارش‌ها، ورودی سدها را هم تحت تاثیر قرار داده و ورودی سدها امسال ۴۷ درصد کاهش و میزان خروجی نیز ۳۵ درصد نسبت به سال گذشته کم شد. علاوه بر این حجم آب کل مخازن نیز نسبت به سال گذشته ۲۹ درصد کاهش داشته است.
بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت نیرو، وضعیت سدهای مهم (شرب – کشاورزی) تا پایان۲۵ تیرماه ۱۴۰۰ گویای این بوده که در استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزان تغییر حجم آب در سدها را شاهد هستیم و تنها در استان بوشهر وضعیت سد رئیسعلی دلواری با رشد حجم آب مواجه بوده است و موجودی آب سدهای پنجگانه تهران نیز ۷۱۷ میلیون متر مکعب بوده که ۳۸ درصد میزان پرشدگی این سدها اعلام شده که نسبت به سال گذشته ۳۴ درصد کاهش یافته است.
سال آبی 1399-1400 (مهر 99 تا شهریور امسال) که حالا به پایان آن نزدیک می‌شویم از جمله سخت‌ترین سال‌های آبی کشور بود. چنان که احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اردیبهشت ماه امسال گفت: «43 درصد کم بارشی در ایران از مهرماه تاکنون به‌نوعی رکورد در حوزه خشکسالی محسوب می‌شود. مشابه این شرایط را در سال ۱۳۸۷ که خشک‌ترین سال آبی ایران بود، تجربه کرده بودیم. امسال هم به‌نوعی یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی در ایران است و سال آبی آینده هم همینطور خواهد بود.» حالا خشکسالی و تغییرات اقلیمی دست در دست عملکرد نادرست دولت‌ها در حوزه مدیریت منابع آب در سالیان متمادی گذاشته‌اند و طرح‌های انتقال آب، سدسازی و نبود مدیریت منسجم و دقیق آب آینده‌ای سخت را پیش روی همه گذاشته است.
انتظار معجزه نداشته باشیم
نسخه‌‌های پیشنهادی برای حل بحران آب، مُسکن‌های مقطعی هستند و این نکته‌ای است که حالا بیش از پیش نگرانی‌ فعالان حوزه آب را به دنبال داشته. نمونه اخیرش هم باز کردن سد کرخه و پیش بینی‌های موجود از خالی شدنش در فصل پاییز است. عباسقلی جهانی، نماینده اسبق ایران در شورای جهانی آب هم همین را به «پیام ما» می‌گوید و تاکید می‌کند مشکلی که سال‌هاست گریبان کشور خشکی چون ایران گرفته، نبود برنامه ملی خشکسالی است. او توضیح می‌دهد: «این مسئله بارها در مناسبت‌های مختلف توسط کارشناسان و حتی برخی از مسئولان مورد توجه قرار گرفته که بالاخره وجود دوره‌های خشک مخصوصا در شرایط تغییر اقلیم اجتناب‌ناپذیر است و باید برای این شرایط آماده بود. باید برنامه‌ای ملی داشته باشیم تا سهم هر سازمان و ارگان مشخص شود. بدانیم پیش از شروع خشکسالی چه کنیم؟ در زمان وقوع و برای بعدش هم برنامه داشته باشیم.»اینطور که جهانی می‌گوید، کشورهای مختلفی در جهان هستند که مانند مانور جنگی، برای شرایط خشکسالی هم مانور دارند و نمونه‌اش کشور استرالیاست که حتی در زمان ترسالی و وقتی هیچ مشکل خاصی وجود ندارد، برای شرایط خشکی و آسیب ناشی از آن مانور برگزار می‌کنند. «ما بارها پیشنهاد دادیم اما توجهی نشده و از سویی برنامه‌ها اگر هم نوشته شدند به مرحله عملیاتی نرسیدند، چرا که جدیتی برای این امر وجود نداشته است. ما می‌دانیم برنامه هفتم توسعه در حال نگارش است، باید در این برنامه به مسئله خشکسالی اشاره شود، تبصره قانونی برایش تعیین شده و دولت ملزم به نگارش و اجرای این برنامه شود.»به گفته این کارشناس، برنامه‌های ملی خشکسالی در تمام دنیا نقطه شروع و خاتمه دارند و نحوه سازماندهی آنها مشخص است و در نتیجه باید از تجربیات سایر کشورها بهره برد و دانست که این برنامه پویاست و هر چند سال یک بار با توجه به تحولات اقلیمی و جمعیتی باید مورد تجدیدنظر و اصلاح قرار گیرد. در نهایت جهانی نگرانی وضعیت پیش روست و معتقد است که هیچ معجزه‌ای درکار نیست. او می‌گوید: «با تغییرات گسترده‌ای که در طولانی‌مدت در اقلیم به وجود آمده، در عین تخریب بالا، نمی‌توان توقع معجزه داشت اما شاید تنها کاری که حاکمیت باید برای کوتاه مدت انجام دهد، به کار گرفتن پژوهشگران و متخصصان عملگرا و دقیق حوزه آب است. جهانی ادامه می‌دهد: «اگر کار کوتاه‌مدت هم با خرد انجام گیرد اثراتش نسبت به آنچه بدون برنامه و احساسی است بیشتر است. مسئولان امر باید افراد مستقل و نخبه که نگاه راهبردی و اجرایی دارد را کنار هم جمع کنند و از آنها بخواهند برای گذار از این دوره برنامه ترمیمی ارائه دهند. مشروط بر اینکه خروجی این گروه مورد عمل قرار گیرد هم نمی‌توانیم منتظر اتفاق خوبی باشیم اما شاید کمی از درد و مشکل فعلی کم کند. آن هم بسیار اندک.»