ترکیب کابینه دولت جدید این روزها یکی از موضوعات پر بحث در محافل مختلف است. هر چند بخشی از این ترکیب اظهر من‌الشمس است و بی‌نیاز به گمانه زنی و بحث و جدل، اما بحث پیرامون انتخاب وزرا، طرفداران خاص خود را دارد. ضمن اینکه بسیاری از خواسته‌ها و انتظارات فعالان بخش‌های مختلف تنها در آستانه تشکیل کابینه فرصت و مجال طرح و بیان پیدا می‌کنند. فعالان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم این روزها مشغول مرور چندین باره خواسته‌ها و مطالبات خود از وزارتخانه‌ای هستند که سایه سنگین سیاست را دهه‌هاست بر سر خود دارد. نام‌هایی از منابع مختلف به عنوان گزینه‌های وزارت مطرح می‌شود که این نگرانی را ایجاد می‌کند که گویا باز هم قرار است با فردی غیر متخصص در کرسی وزارت این حوزه روبه‌رو باشیم.

«گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای در مورد اعضای کابینه دقیق نیست، دوستان به خودشان زحمت ندهند و اگر پیشنهادی دارند ما را مطلع کنند. ما سامانه‌ای ایجاد می‌کنیم که صاحب‌نظران و دغدغه‌مندان پیشنهاد خود را بدهند ولی گمانه‌زنی‌ها ممکن است مشکل ایجاد کند» این جملات واکنشی است که رئیس‌جمهور جدید به گمانه‌زنی‌ها در خصوص ترکیب کابینه در نخستین برنامه تلویزیونی خود داشت. سید ابراهیم رئیسی در ادامه سخنانش بر اعتقاد خود به شایسته‌سالاری تاکید کرد و گفت: «کارآمدی، فساد ستیزی، روحیه انقلابی و مردمی بودن از شرایط همکاری با ما است»
اسامی بسیاری به عنوان گزینه‌های وزارت در دولت سیزدهم مطرح هستند. برای تصدی وزارتخانه میراث‌فرهنگی هم گزینه‌هایی مطرح است از چهره‌های شناخته شده در وزارت خارجه و وزارت علوم تا فعالان اقتصادی و گردشگری که هر کدام به شکلی مورد نقد هستند و هنوز اجماعی در این زمینه شکل نگرفته است. فعالان بخش خصوصی گردشگری قرار است امروز گزینه‌های پیشنهادی خود را برای تصدی وزارت اعلام کنند اما حوزه میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی گویا بنا ندارند در این زمینه اظهار نظر شفافی داشته باشند.
نقد وزیر پیشین و مرور عملکرد او در دو سال گذشته یکی از مواردی است که می‌تواند مورد توجه تصمیم‌گیران دولت آینده قرار گیرد. سازمانی که قرار بود بعد از وزارتخانه شدن پاسخگویی را سرلوحه کار خود قرار دهد، دو سال است که نه به نهادهای نظارتی و نه به رسانه‌ها در مورد عملکرد خود پاسخ و توضیح شفافی ارائه نکرده است. این در حالی است که گردشگری کشور در پی اتفاقات آبان و دی ماه 98 و پس از آن پاندمی کرونا رکود و ورشکستگی بی‌سابقه‌ای را در کلیه بخش‌ها تجربه کرد. اما وزیری که قرار بود پاسخگو باشد، جز سکوت، سیاست دیگری را در پیش نگرفت. حالا فعالان حوزه‌های مختلف معتقدند وزیر آینده باید خصوصیاتی که وزیر فعلی دارد را نداشته باشد. حرمت‌الله رفیعی رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی در یک جلسه آنلاین در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس در خصوص عملکرد مونسان می‌گوید: «متولی صنعت گردشگری در قد و قواره‌ای نبود که در این جایگاه قرار گیرد. گزینه‌هایی هم که در حال حاضر مطرح شده‌اند هیچ کدام در قد و قواره این صنعت نیستند» نوروز رجبی رئیس هیات مدیره جامعه باستان‌شناسی ایران هم در این جلسه با مرور عملکرد وزارتخانه میراث‌فرهنگی در دو سال اخیر می‌گوید: «مهمترین فاکتور برای وزیر میراث‌فرهنگی این است که فرهنگ و میراث‌فرهنگی را بفهمد، ما بساز بفروش‌ها را وزیر کردیم. کسی که نه حافظ را می‌شناسد، نه جایگاه مولوی را می‌داند، نه متوجه نسبت خود با همسایگان کشورش است، چنین فردی هرگز نمی‌تواند کاری از پیش ببرد» علی صدرنیا، رئیس جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی کشور معتقد است: «وزیر فعلی در جلسات طوری صحبت می‌کنند که انگار عضو هیئت دولت نیستند. می‌فرماید ما گفتیم، دولت این کار را انجام نداد. در حالی که ایشان خودشان جزئی از بدنه دولت هستند. یکی از خصوصیاتی که وزیر بعدی باید داشته باشد این است که توان همراه کردن وزرای دیگر را داشته باشد. چرا که گردشگری یک مقوله فراجناحی است» صدرنیا در خصوص نگاه غالب در این مجموعه در طول سالهای فعالیت سازمان و وزارت میراث‌فرهنگی می‌گوید: «هیچ وقت در تصمیم‌گیری‌ها از مشاوران و کارشناسان واقعی استفاده نشده است. به نظرات کارشناسی توجه نمی‌شود. همین دیدگاه باعث شده درک درستی از گردشگری نداشته باشند. ما می‌دانیم که دولت بعدی دولت انقلابی خواهد بود اما فکر می‌کنم وزیر گردشگری نباید انقلابی -به مفهومی که دیگر وزرا هستند- باشد، بلکه باید اهل تعامل باشد. چون گردشگری بر مبنای دوستی و مودت و تعامل است»
به نظر می‌رسد پاسخگویی و توان برقراری ارتباط با نهادهای دخیل در امر گردشگری و همچنین نهادهای اثرگذار در حوزه میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که وزیر این وزارتخانه در دولت بعد با آن روبه‌رو خواهد بود. از ابتدای تشکیل وزارتخانه آنچه به عنوان یک سیاست کلی در این وزارتخانه مورد توجه و تاکید قرار گرفته است، عدم پاسخگویی وزیر، معاونان و مدیران لایه‌‌های پایین‌تر این مجموعه است. از سوی دیگر در بحران کرونا مونسان با قدرت تمام ثابت کرد که توان تعامل با وزارتخانه‌های دیگر را ندارد. او حتی در امری که متولی اصلی آن است (سفر) نتوانست وزارتخانه‌های دیگر را با خود همراه کند تا شاهد فاجعه‌ای که در پی سفرهای نوروزی در مورد شیوع کرونا رخ داد، نباشیم. مونسان در تمام دوران وزارت خود تلاش کرد تا انفعال و ناتوانی خود را در مذاکره و اثرگذاری در دولت به نمایش بگذارد. وزیری منزوی که حتی به عنوان یکی از اعضای ستاد ملی کرونا هم نتوانست از مجموعه تحت مدیریت خود حمایت کند و یا خواسته‌های فعالان گردشگری را که بحرانی‌ترین روزها را در 18 ماه گذشته پشت سر گذاشتند، به گوش مقامات بالاتر یا وزارتخانه‌های ذی‌مدخل در امر گردشگری برساند. اما این تنها ضعف مونسان در دوران وزارتش نیست، او حتی از ایجاد تعامل سازنده با بخش خصوصی در حوزه مدیریت خود نیز ناتوان بود. محسن حاج سعید، رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری کشور معتقد است: «توجه به خواسته‌های بخش خصوصی به قدر قابل توجهی کم است. این بدترین رویکردی است که مسئولان وزارتخانه با بخش خصوصی داشتند. وزارت گردشگری بیشتر به چشم مزاحم به فعالان بخش خصوصی نگاه می‌کند. درد بخش گردشگری توسط مدیران مورد توجه قرار نمی گیرد و این باید اصلاح شود»
علی اکبر عبدالملکی رئیس کمیسیون گردشگری، اتاق ایران در خصوص تعامل با نهادی ذی‌مدخل در امر گردشگری با اشاره به اینکه بالغ بر 25 ارگان در حوزه گردشگری اثرگذار هستند گفت: «باید یک حکمرانی واحد در صنعت گردشگری ایجاد شود. به این معنا که تصمیمات وزیر در بخش گردشگری، حرف اول و آخر باشد و تمامی 25 دستگاه مرتبط، تابع این تصمیم باشند.» البته تحقق این امر و اتخاذ تصمیمات اصولی با نگاهی کارشناسانه، مستلزم اشراف وزیر به حوزه مدیریت خود و یاری گرفتن از صاحب‌نظران است، موضوعی که تا به حال تمامی مدیران غیر متخصص در سازمان و وزارت میراث‌فرهنگی از آن گریزان بودند. عبدالملکی همچنین به تاکید بر متخصص بودن گزینه‌های مطرح شده برای وزارت را نقد کرده و می‌گوید: «برخی دوستان معتقدند وزیر این وزارتخانه باید به این سه حوزه (میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری) مسلط باشد. اما من معتقدم وزیر حتی اگر در حد 30 درصد با ابعاد و مسائل گردشگری صنایع‌دستی و میراث‌فرهنگی آشنا باشد، می‌تواند وزیر موفقی شود. مابقی به توان او در ایجاد تعاملات بین بخشی و بین دستگاهی و همین‌طور ارتباط با شخص رئیس‌جمهور بر می‌گردد» مشکلات و چالش‌های وزارت میراث‌فرهنگی که سال‌ها اسیر سیاست‌زدگی و کم لطفی مدیران ارشد کشور بوده، تنها به انتخاب فردی به عنوان وزیر بر نمی‌گردد. نتایج سیاست‎‌هایی که در طول سال‌ها برای دور نگه داشتن متخصصان از رده‌های تصمیم‌گیری و حتی اظهارنظر تخصصی اتخاذ شده، امروز خود را نمایان کرده است. همانطور که حجت مرادخانی پژوهشگر صنایع‌دستی در خصوص نبود انسجام در اطلاعات و داده‌های تخصصی در مجموعه‌های تحت مدیریت وزارتخانه می‌گوید: «ما در این سه حوزه در سطح کلان ملی مدیریت دانش نداریم. به این معنا که داده ها و اطلاعات در زمان درست به دست فرد درست نمی‌رسد و مدیریت شده نیست. بیش از 70 پایگاه ملی میراث‌فرهنگی در کشور داریم، 24 اثر جهانی داریم که بیش از 50 پایگاه جهانی دارند. یک ساختار مدیریت شده دانش در این مراکز وجود ندارد که اگر روزی مجلس یا نهاد نظارتی دیگری بخواهد اطلاعات موثقی به دست آورد، با مراجعه به این مراکز یا کارشناسان آنها این اطلاعات را کسب کنند. همین امر موجب می‌شود در نهایت استناد این نهادها به گزارش‌هایی باشد که از طرف وزارت میراث‌فرهنگی به سازمان مدیریت ارائه می‌شود. طبیعی است که این داده‌ها و گزارش‌ها در تایید مدیریت وزارتخانه میراث‌فرهنگی خواهد بود» زمان زیادی تا معرفی کابینه دولت سیزدهم باقی نمانده، فهرستی که ابراهیم رئیسی منتشر می‌کند به تمام گمانه‌زنی‌ها پایان خواهد داد. هر چند کمال اکبری مسئول ستاد اقتصاددانان و صنعتگران در ستاد انتخاباتی رئیس جمهور آینده به صدای میراث گفته است: «موضوع انتخاب وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی جزو مواردی است که در مورد آن هیچ بحثی صورت نگرفته است» اما این بحث در میان فعالان این سه حوزه همچنان مطرح است و گزینه‌هایی شانس این را پیدا کرده‌اند که چند روزی به مسند وزارت بیندیشند. باید دید قرعه به نام چه کسی می‌افتد. با رای اعتماد مجلس مشخص می‌‌شود که میراث‌فرهنگی همچنان حیاط خلوت دولت خواهد بود یا بالاخره تخصص‌گرایی را در بدنه اجرایی خود، تجربه می‌کند.