|پیام ما| سینما قدس را سه روز بعد از سینما آسیا تخریب کردند؛ این دو سینمای تاریخی مشهد چنان سریع ویران شدند که انگار هیچوقت نبوده‌اند. سه روز پیش وقتی دومین سینما را تخریب کردند، یکی از مدیران اداره‌ فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی گفته بود که سینما آسیا متعلق به حوزه هنری بوده و برای تخریب یا تغییر کاربری آن‌ها با این اداره مکاتبه‌ای صورت نگرفته. او ابراز تاسف کرده و گفته بود که به دنبال دلیل این ویرانی‌هاست. اما دیروز مدیر کل امور حقوقی حوزه هنری کشور در واکنش به تخریب سینماهای تاریخی آسیا و قدس تحت مالکیت این نهاد، گفت: «من مدعی هستم که هیچکس درباره سینما آسیا و قدس به ما کمک نکرد و این سینماها فرو ریخت.»

شهر مشهد با تخریب‌های سال‌های اخیر در حال از دست دادن بازمانده‌های تاریخی است و هویتش به خطر افتاده. سینما آسیا که آخرین بازمانده سینماهای خیابان ارگ بود را جمعه پیش ویران کردند و سینما قدس را که در خیابان پاسداران قرار داشت و پس از ۵۱ سال فعالیت، در اسفند ماه پارسال تعطیل و از سوی حوزه هنری به بخش خصوصی فروخته شد، همین دوشنبه با خاک یکسان کردند.
در روزهای گذشته حجت طباطبایی، مدیر امور سینمایی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی با انتقاد و ابراز تاسف از این موضوع به ایسنا گفت: «سینما آسیا متعلق به حوزه هنری بوده و طبق قانون مسئولان حوزه هنری برای تخریب یا تغییر کاربری آن باید با اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان‌رضوی مکاتبه می‌کردند که این اتفاق نیفتاده است. ما به صورت جدی پیگیر این موضوع هستیم تا متوجه شویم دلیل تخریب سینما آسیا مشهد چه بوده است. فعلا می‌توانم در رابطه با این اتفاق ابراز تاسف کنم؛ چرا که سینما آسیا و سینماهای خیابان ارگ به صورت کلی جزو هویت تاریخی و فرهنگی مشهد هستند و نباید این اتفاق رخ می‌داد. من در گذشته پیشنهاد شفاهی داده بودم که سینما آسیا به موزه سینمای مشهد تبدیل شود که این اتفاق رخ نداد.»
حوزه هنری: ما مدعی هستیم
مدیر‌کل امور حقوقی حوزه هنری کشور در واکنش به تخریب سینماهای تاریخی آسیا و قدس تحت مالکیت این نهاد، گفت: «من مدعی هستم که هیچکس در خصوص سینما آسیا و قدس به ما کمک نکرد و این سینماها فرو ریخت.» اما چرا این دو بنا برای صیانت از هویت فرهنگی تاریخی شهر حفظ نشدند؟ محمد ملک‌ثابت به ایسنا چنین جوابی داده است: «در طول این سال‌ها هیچ تقاضایی برای بازسازی این سینماها وجود نداشت و چون تقاضایی نبوده ما هم نیازی ندیده‌ایم. عرضه و تقاضا یک رابطه مستقیم دارند. از دوستانی که این مسائل را مطرح می‌کنند و در حال حاضر مطالبه‌گر شده‌اند می‌پرسم که آیا در طول این سال‌ها نیاز و درخواستی به سمت ما آمده است که پاسخگو نبوده باشیم؟ یکی از این ملک‌ها را در سال گذشته سه بار به مزایده گذاشتیم؛ یعنی بنر زده‌ایم، در روزنامه چاپ کرده‌ایم و در سطح شهر نیز اطلاع‌رسانی کرده‌ایم که می‌خواهیم این سینما را بفروشیم. آقایانی که الان مدعی هستند یک خط کتبی به من در طول این سال‌ها درخواستی نداده‌اند و اکنون من مدعی هستم که هیچکس به من کمک نکرد و این سینماها فروریخت.»
او افزود: «میراث‌فرهنگی می‌گوید که این ساختمان قدیمی قابلیت ترمیم و بازسازی داشته است. اگر قابلیت بازسازی داشته کدام کارشناس میراث‌فرهنگی آمده به ما بگوید که به چه صورتی بایستی این ملک را ترمیم یا نگهداری کنیم؟ از سال ۱۳۹۴ تا امروز یک نامه دو خطی به مالک حوزه هنری نداده‌اند. اگر واقعا میراث‌فرهنگی معتقد است که اینجا ارزش داشت بایستی کارشناس‌هایش می‌آمدند و بررسی می‌کردند و به ما راهکار ارائه می‌دادند که باید اینجا را چگونه ترمیم کرد و نگه داشت.»
مخروبه‌ای در حال ریزش بود
مدیرکل امور حقوقی حوزه هنری در خصوص سینما آسیا، گفت: «سوال من این است که آیا دوستان ما خبر دارند که سینما آسیا چند سال تعطیل بوده است؟ سینما آسیا از زمانی که مصادره می‌شود تا سال ۱۳۹۴ در اختیار حوزه هنری نبوده است. این سینما از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۹۴ در اختیار یک بخش دیگر و تعطیل بوده و در سال ۱۳۹۴ پس از سخنان مقام معظم رهبری که سینماها در حوزه نهادهای عمومی است و باید به حوزه هنری تعلق گیرد تحویل حوزه هنری شده است.»
او ادامه داد: «در سال ۱۳۹۴ که حوزه هنری سینما آسیا را تحویل گرفت این مجموعه هیچ قابلیتی نداشت و یک مخروبه در حال ریزش بود. با این حال ۶ سال روی این سینما کار شد؛ یعنی کارشناسی شد، گمانه‌زنی و استحکام‌سنجی و… انجام گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که سینما قابل نگهداری نیست. این سینما در کنار سفارت یک کشور خارجی قرار داشت و ما هر روز بحث حقوقی و دردسر داشتیم. قسمتی از سقف مجموعه چوبی بود و ریزش کرده بود، چاه‌های فاضلاب پر شده بود، کف سالن نشست کرده بود به هیچ عنوان شکل یک سینمای استاندارد را نداشت. در نهایت بخشی از این سینما ریزش کرد و به اجبار باید آن را جمع‌آوری می‌کردیم.»
ملک ثابت با اشاره به این‌که «یک سینما به پارکینگ، محل رفت‌وآمد، ایجاد مزاحمت نکردن برای همسایگان و… نیاز دارد»، بیان کرد: «این ساختمان در یک پروسه کارشناسی مورد بررسی قرار گرفت که آیا می‌تواند سینما باشد یا خیر.»
سینما قدس را دو سال پیش فروختیم
مدیر امور حقوقی حوزه هنری از سوی دیگر درباره این صحبت کرد که سینما قدس از دو سال پیش در تملک حوزه هنری نیست. او گفت: «سال گذشته من در خصوص سینما قدس توضیح دادم که این سینما حدود دو سال است که جزء املاک حوزه هنری کشور نیست. ما طبق برنامه زمان‌بندی که برای توسعه سینماهای کشور داشتیم، سینما قدس به همراه املاکی دیگری و مبلغی به صورت اقساط را در عوض طبقه ششم مجتمع مهر کوهسنگی در اختیار یک مجموعه‌ای قرار دادیم؛ بنابراین سینما قدس در تملک حوزه هنری نبوده است.» ملک ثابت با اشاره به اینکه شورای سیاست‌گذاری حوزه هنری مسئولیت‌های متعددی دارد ادامه داد: «حوزه هنری یک مجموعه سینمایی دارد و هر اتفاقی که قرار است در مجموعه سینمایی بیفتد در معاونت سینمایی رقم می‌خورد.»
مدیر‌کل امور حقوقی حوزه هنری در ادامه به سخنان طباطبایی اشاره کرد و گفت: «ظاهراً یکی از مدیران ارشاد استان گفتند که باید پیش از تخریب مجموعه از ارشاد مجوز می‌گرفتیم. درست است که اجازه ما دست ایشان است، اما من نمی‌دانم که چگونه باید از ارشاد مجوز گرفت.»
سناریوی تخریب دالان سینمایی مشهد
سینما آسیا‌‌‌، ۶۰ سال قبل کارش را شروع کرد و اولین فیلمی که در آن نمایش داده شد «بزن بریم هالیوود» بود. مشهدی‌های قدیم‌‌‌، آسیا را جزوی از خاطرات روزهای تعطیل و تفریحشان می‌دانستند. سینما توسط خانواده اسکوئیان ساخته شد‌‌‌، این‌بار دکتر عباس اسکوئیان زمینی شش‌صدمترمربعی را در کوچه ارگ نزدیک خیابان خاکی تجهیز و 11 مهر 39 با اکران فیلم «بزن بریم‌‌هالیوود» آن را افتتاح کرد. سینما آسیا 2 ویژگی خاص داشته است: اول اینکه یک پرده‌ مخمل سورمه‌ای داشته که قبل از نمایش‌ فیلم به آرامی کنار می‌رفته است و دیگر اینکه فستیوال جهانی فیلم داشته، به این معنا که طی یک هفته یا 10 روز، هر روز یک فیلم مطرح سینمای جهان را نمایش می‌داده است. سینما آسیا هم در سال ۵۹ مصادر می‌شود و ابتدا با نام «آزادی» و چند سال بعد با نام «فلسطین» به میدان می‌آید تا اینکه در سال ۶۴ قسمتی از اتاق‌های طبقه اولش که مشرف به کوچه هستند، تخریب و سینما در نهایت به دلیل نداشتن پروانه از کمیسیون ایمنی تعطیل می‌شود.
درنهایت حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی مالکیت این سینما را می‌گیرد و بعد هم این ملک به مزایده گذاشته می‌شود. پیش از سینما آسیا که می‌گویند آخرین سینمای قدیمی خیابان ارگ است‌‌‌، این خیابان سینما «رادیوسیتی» و سینما «فردوسی» را هم از دست داده بود.
سینما فردوسی که زمانی سالن اپرا بود برای اهالی یادگار روزهای خوبشان بود و سینمای ویران شده دیگر در این خیابان هم سینما ایران‌‌‌، سینما هما و سعدی بود.
در روزهای گذشته مسعود نبی‌دوست‌‌‌، از فعالان حوزه میراث‌فرهنگی در مشهد به «پیام‌ما» گفت: «کمر به ویران کردن خاطره جمعی شهر آنچنان قوی بوده که اغلب این سینماها از دهه هفتاد به بعد با در بسته روبه‌رو شدند و به سازمان‌های مختلف واگذار شدند و در نهایت هم ویرانی سهم هر کدامشان بود. «یک ماه قبل هم سینما مولن‌روژ را خراب کردند.»
«مولن‌روژ» که حدود سال ۵۸ با تغییر کاربری فرهنگی به تجاری به عنوان انبار مورد استفاده قرار می‌گرفت، در نهایت اوایل خرداد ماه امسال با آغاز تخریب‌ها، به عمر حدود ۵۰ ساله خود پایان داد و حالا با ویرانی سینما آسیا سناریوی تخریب دالان سینماهای مشهد به نتیجه رسیده است. عمر سینما آسیا از سینما مولن‌روژ بیشتر بود و با این حال این سینما در فهرست آثار ملی قرار نگرفته بود.
اما خیابان ارگ میزبان نخستین سینمای شهر مشهد هم بوده؛ در این خیابان اولین سینما به نام «سینما دیده‌بان» تاسیس شد و بعدها سینماها افزایش یافت و نام‌های دیاموند، هما، ایران، فردوسی، متروپل، کریستال و… را گرفتند که حالا چیزی جز نامشان باقی نمانده است.
سینما قدس در خیابان پاسداران هم دو سالن نمایش با ظرفیت ۵۸۸ و ۲۴۲ صندلی داشت اما حوزه هنری به دلیل قدیمی بودن و قرارگیری در موقعیت جغرافیایی نامناسب و نداشتن امکانات کافی اختتام کار سینما را رقم بزند و با فروش آن سینمای مهر کوهسنگی را جایگزین کرد؛ هرچند این سینما هم هنوز شروع به کار نکرده است.