هر جای ارگ کریم‌خانی بایستید، هتل آسمان پیداست. مخفی کردن سازه 64متری به همین راحتی‌ها نیست و این دیوار بتنی از چشم ارزیاب سازمان یونسکو نیز دور نمانده. به همین جهت بود که سال 97 علی‌اصغر مونسان، رئیس وقت و وزیر کنونی سازمان میراث‌فرهنگی هتل آسمان را بزرگترین مانع ثبت جهانی ارگ کریم‌خان زند، خواند. حالا سه سال از صحبت مونسان و 6 سال هم از مجوز شورای عالی معماری و شهرسازی برای تخریب چهار طبقه از این هتل 18 طبقه گذشته و همچنان هتل آسمان به کریم‌خان زند دهن کجی می‌کند. این بار فعالان و دوست‌داران میراث‌فرهنگی با راه اندازی کارزاری مردمی و جمع‌آوری امضا خواستار حذف طبقات اضافی این هتل شده‌اند.

تا عصر دیروز (یکشنبه) نزدیک به هشت هزار نفر به این کارزار پیوستند و شمار امضاهای مردمی رو به افزایش است. این نامه خطاب به قوه قضائیه، وزیر میراث‌فرهنگی، سازمان بازرسی کل کشور و استاندار و شهردار فارس و شیراز نوشته شده و خواستار رسیدگی به تخلفات این پروژه است. در متن نامه که در وبسایت کارزار منتشر شده آمده است: «متاسفانه سال‌هاست در شهر شیراز، پروژه هتل آسمان که در نزدیکی مجموعه زندیه و بافت تاریخی قرار گرفته، با شکستن حریم منظر هوایی ارگ کریم‌خان و بافت تاریخی از ضوابط میراث‌فرهنگی تخطی کرده و همین دلیلی است بر ثبت نشدن مجموعه زندیه در لیست آثار جهانی یونسکو و برهم‌زدن منظره مجموعه زندیه.»
شش طبقه‌ای که سه برابر شد
ساخت هتل آسمان در سال ۱۳۸۰ آغاز شد. اسکلت اولیه‌اش در شش طبقه ایجاد شد، مدتی بعد از ساخت اما با ارجاع به کمیسیون ماده ۱۰۰ و پرداخت هزینه تخلف، طی یک سال هتل تا ۱۴ طبقه قد کشید، سپس ارتفاع ۵/ ۶۴ متری هتل در میراث‌فرهنگی تأیید شد و هتل 6 طبقه‌ای به 18 طبقه رسید.
هر چند که مجوز اولیه میراث و شهرداری برای 6 طبقه بوده اما فعالان میراث‌فرهنگی معتقدند که پی‌ریزی از همان اول برای 18 متر بوده است. مرتضی کوثری، فعال میراث‌فرهنگی که نامش پای این کارزار هم آمده، در پیج اینستاگرامش نوشته: «واضح است که صاحب بنا از همان اول پی‌ریزی را برای 18 طبقه ریخته. تا 6 طبقه ساختمان را می‌سازند و بعد از طریق کمیسیون ماده 100 ارتفاع را زیاد می‌کنند.»
ارگ کریم‌خان سال ۱۱۸۹ هجری قمری بنا شد تا مقر حکومت وکیل‌الرعایا باشد؛ بنایی آجری با معماری نظامی- مسکونی که به جهت اهمیتش در ۱۴ خرداد ۱۳۵۱ به همراه سایر بناهای بازمانده از مجموعه زندیه شامل بازار، آب انبار و حمام و مسجد به مجموعه آثار ثبت ملی اضافه شد. کمی بعد از ساخت هتل آسمان اما زمزمه‌هایی برای ثبت جهانی این اثر نیز شنیده شد و از دهه 90 این اقدامات حالت جدی‌تری به خود گرفت. بعد از بازدید ارزیابان سازمان یونسکو اما این اقدام متوقف شد و یکی از دلایل اصلی هتل آسمان عنوان شد؛ هتلی که حداقل به 10 متر از حریم بصری ارگ کریم‌خان تجاوز کرده است.
مسعود منیعاتی، رئیس انجمن دوستداران میراث‌فرهنگی استان فارس که جزء اولین معترضان این پروژه بوده به «پیام‌ما» می‌گوید: «حتی اگر ثبت جهانی را در نظر نگیریم، این هتل به حریم منظری ارگ تجاوز کرده است. هتل مذکور طبق بررسی‌های انجمن حدود 10 متر و 30 سانتیمتر خارج از مجوز سازمان میراث‌فرهنگی اقدام به افزایش ارتفاع کرده و حریم منظری مجموعه کریم‌خان را مخدوش کرده است.» اعتراضات به این تخلف به قبل از سال 90 بر می‌گردد اما مجوز تخریب 4 طبقه از این هتل در بهار 94 توسط شورای عالی معماری و شهرسازی صادر می‌شود. 7 اردیبهشت 95 علی‌رضا پاک‌فطرت، شهردار شیراز که از هتل آسمان به عنوان بزرگترین تخلف تاریخ فعالیت شهرداری شیراز نام برده بود،‌ در خصوص این تخلف و اجرا نشدن حکم تخریب به ایسنا گفته بود: «شهرداری بر اساس حکم قانونی برای تخریب اضافه بنا اقدام کرد اما مالک با استفاده از سگ شکاری و بادیگارد،‌ مانع ورود ماموران برای اجرای حکم شورای عالی شهرسازی و حکم دادگستری شد.»
شهرداری محکوم به پرداخت خسارت شد
به گفته او بنای هتل دو متر و 20 سانتی‌متر در ارتفاع و 625 متر در طبقات و بالکن‌ها تخلف دارد. سرانجام اردیبهشت همان سال شهرداری حکم تخریب را به مالک اعلام می‌کند و اقداماتی برای تخریب ارتفاع اضافه انجام می‌شود. کاهش ارتفاعی که در برخی از رسانه‌ها همچون ایسنا و ایرنا تا دو متر عنوان شده است. امین طباطبایی‌، از فعالان میراث‌فرهنگی شیراز و از افرادی که به این پرونده وارد شده، اما به «پیام‌ما» می‌گوید که این تخریب بیش از 60 سانتی‌متر نبوده و شهرداری خسارتش را هم پرداخته است: «در زمان آقای پاک‌فطرت، 50 یا 60 سانتی‌متر از دیوار هتل را خراب کردند اما بعد صاحب هتل به خاطر اینکه این آسیب غیرقانونی بوده شکایت کرد و میلیاردها تومان از شهرداری غرامت گرفت.» بنا به گفته طباطبایی حکم تخریب هتل از کمیسیون ماده 100 گرفته شده است اما عملیات تخریب به درستی پیش نرفته است. «حکم تخریب را کمیسیون ماده 100 را گرفتند، آن هم با بوق و کرنا و سیاه‌بازی که ما ارتفاع هتل را کم کردیم. اما نهایتا 60 سانتی‌متر از جان‌پناه هتل را کوتاه کردند. مدتی بعد هم وقتی پاک‌فطرت و تیم شهرداری قبلی از شهرداری رفت، مالک از شهرداری شکایت کرد و دادگاه هم به خاطر اجرای غیرقانونی حکم، به نفع مالک رای داد و شهرداری محکوم به پرداخت خسارت شد.»
از سال 96 به بعد نه اقدامی برای توقف اجرای هتل آسمان صورت گرفته و نه پرونده ثبت جهانی مجموعه زندیه. این سازه اما سال به سال ارتفاع گرفته و حالا به بیش از 64 متر رسیده است. مسعود قناعتیان، از فعالین میراث‌فرهنگی که کارزار مردمی برای بررسی و پیگیری نقض منظر هوایی مجموعه زندیه شیراز توسط هتل آسمان شکل داده به «پیام‌ما» می‌گوید: «تبعات ساخت این هتل به وضوح پدیدار شده است. صاحبان سینماهای خیابان رودکی به پشتوانه تخلف هتل آسمان سینما‌هایشان را تعطیل کردند و منتظرند که با فرسایش بنا، آن‌ها هم بتوانند از طریق کمیسیون ماده 100 مجوز بلندمرتبه‌سازی بگیرند. به جز آن مردم محلی و ساکنان کوچه مجاور که 6 متر عرض دارد از این بلند مرتبه‌سازی دچار آسیب شدند و تنها در پی یک حادثه آتش‌سوزی در این هتل تا یک هفته کل معابرشان بسته شد.»
آتش‌سوزی ساعت ۱۱ صبح ۱۲ مردادماه ۱۳۹۸ اتفاق افتاد و خاموش کردنش هم بیش از 14 ساعت زمان برد. آن‌طور که قناعتیان می‌گوید جدا از نداشتن امکانات برای خاموش کردن طبقات بالا، زیرساخت‌ها نیز فراهم نبوده و بعد از خاموش کردن آتش تا یک هفته خیابان برای خارج کردن اقلام سوخته بسته بوده. این موضوعات به همراه مسدود شدن پیاده راه و افزایش بار ترافیکی خیابان رودکی از دیگر تبعات ساخت این هتل بلندمرتبه است. طباطبایی در شمار فعالان میراث‌فرهنگی است که معتقدند این پروژه بیش از آنکه برای ثبت جهانی مجموعه زندیه مشکل ایجاد کند، برای مردم تبعات داشته است. او می‌پرسد: «مشکل ترافیک از چه طریقی حل می‌شود؟ مگر رودکی 12 متری چقدر گنجایش دارد؟ کدام گذر خیابان تحمل این ترافیک سنگین را دارد؟»
دو دستگی فعالان میراث‌فرهنگی
فعالان میراث‌فرهنگی شیراز در برخورد با این هتل به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول معتقدند که برای ثبت جهانی مجموعه زندیه، هتل آسمان باید 2 تا 4 طبقه از طبقاتش کم کند. قناعتیان می‌گوید: «با حذف دو طبقه مشکل حل نمی‌شود و باید ارتفاع این هتل از 64 و نیم متر به 45 متر برسد که در مجموع شاید نیاز به حذف 5 طبقه از این هتل برای ثبت جهانی مجموعه زندیه باشد.» دسته دوم فعالان اما معتقدند که صحبت از حذف طبقات صرفا یک شعار است و باید به هر طریق دنبال ثبت جهانی این اثر بود.
طباطبایی می‌گوید: «بارها گفته شده که طبقاتی از این هتل تخریب شود اما این سرمایه‌گذار از شهرداری و میراث‌فرهنگی برای ساخت مجوز داشته و پرونده اصلی این موضوع هم در آتش‌سوزی که در شهرداری رخ داده سوخته است. بنابراین ما به اطلاعات دقیق و جزییات پرونده دسترسی نداریم و در کنار این موضوع هیچ‌کس مشخص نکرده که تکلیف این حجم از سرمایه‌گذاری چیست و چه اقدامی برای زیان مالک در نظر گرفته‌اند؟»
منیعاتی، رئیس انجمن دوستداران میراث‌فرهنگی استان فارس هم معتقد است که حذف دو طبقه از این هتل بعید است. «دو طبقه آخر جزء طبقات اصلی ساختمان است که مالک بارها عنوان کرده در صورت حذف این طبقات ملک از ارزش اقتصادی می‌افتد. بنابراین تاکید برای حذف این طبقات تصمیم پخته‌ای نیست و باید به جای این موضوع تاکید اصلی بر ثبت جهانی مجموعه زندیه باشد.» او و طباطبایی معتقدند که در کنار مانع بودن هتل آسمان، هیچ اراده‌ای از سمت مسئولان میراث‌فرهنگی برای ثبت جهانی مجموعه زندیه نبوده است. «باید به طور رسمی اعلام شود که هتل آسمان تنها مانع ثبت جهانی است و اگر نیست، باید دفتر ثبت جهانی تاسیس و پرونده آن پیگیری شود.»
این فعال میراث‌فرهنگی با انتقاد از عملکرد منفعل وزارتخانه برای ثبت جهانی زندیه می‌گوید: «باید یک مدیر پروژه بگذارند و پرونده ویژه ثبت را تشکیل دهند و پیگیر بازدید ارزیاب‌های یونسکو شوند اما در سطح ملی اراده‌ای وجود ندارد و تاکنون هیچ مذاکره ویژه‌ای با مالک نشده.»
جمشید معینی، سرپرست اداره کل میراث‌فرهنگی استان فارس که دو ماه است در این سمت فعالیت می‌کند، در گفت‌و‌گو با «پیام ما» هتل آسمان را مانع جدی ثبت جهانی مجموعه زندیه نمی‌داند: «مجموعه زندیه یکی از نامزدهای ثبت جهانی است و به نظر من این هتل جزء مشکلات ثبت نیست، البته این موضوع باید بیشتر بررسی شود.» این گفته معینی درست خلاف نظر علی‌اصغر مونسان است که در 31 مرداد 97 ساخت هتل آسمان با ارتفاع بیش از حد تعیین شده در حریم ارگ کریم‌خان زند را بزرگترین مانع ثبت جهانی محور زندیه دانسته بود.