سایت خبری پیام ما آنلاین | کشف تازه باستان‌شناسان کنار برج طغرل

خاک‌برداری برای ساخت یک بوستان در همسایگی برج سلجوقی شهر ری به پیدایش آثار معماری تاریخی انجامید

کشف تازه باستان‌شناسان کنار برج طغرل

سرپرست هیات باستان‌شناسی: در این خاک‌برداری بخش زیادی از آثار یک معماری سنگی تخریب و برداشته شد





کشف تازه باستان‌شناسان کنار برج طغرل

۲۲ خرداد ۱۴۰۰، ۲۳:۰۸

|پیام ما|قرار بود در کنار برج سلجوقی ری، «بوستان صدوق» را بسازند. سازمان نوسازی شهرداری تهران بنا داشت این بوستان را در جبهه غربی برج تاریخی طغرل بر پا کند اما حین خاکبرداری به شواهد و آثار تاریخی برخوردند و البته بخشی از آن را تخریب کردند و حالا گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی برای تعیین وضعیت استقرارهای تاریخی، به کشف سازه‌ای معماری انجامیده که احتمالا مثل برج طغرل، سلجوقی است.

برج طغرل که در دی‌ماه ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، از نگاه گروهی از متخصصان محل دفن ‏طغرل اول و سوم و از نگاه گروهی دیگر محل دفن بزرگان و اندیشمندان است. در این سال‌ها، این بنا که مهم‌ترین برج سلجوقی است، از هر سو تحت فشار است؛ یک طرف متروی تهران، یکسو فرهنگ‌سرای رازی، یک طرف انفجارهایی برای ساخت و سازهای تازه و سوی دیگر خشکیدن آب‌های زیرزمینی و نشست زمین. ری‌شناسان می‌گویند در این سال‌ها در ۱۰۰ متری و ۲۰۰ متری برج در برخی نقاط، ‏گودال‌هایی ایجاد شده و خاک نشست کرده و ممکن است به برج ضربه بزند. اما کشف تازه، خبر خوبی برای برج و شهر تاریخی ری است. پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مجوز کاوش را صادر کرده و در خبرها گفته شده که سازمان نوسازی شهرداری تهران هم حمایت کرده است، هرچند در جریان خاک‌برداری این مجموعه بخش زیادی از آثار یک معماری سنگی هم تخریب و برداشته شد.
پژوهشگاه میراث فرهنگی خبر داده که گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی در جبهه غربی برج طغرل شهرری که در جریان برخورد به آثار و شواهد فرهنگی، تاریخی در حین خاک‌برداری در این محدوده انجام گرفت به کشف سازه معماری احتمالاً سلجوقی منجر شده است.
روابط ‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به نقل از رضا سلمان‌پور، سرپرست هیات باستان‌شناسی گزارش داده است که با توجه به اجرای طرح بوستان صدوق توسط سازمان نوسازی شهرداری تهران در جبهه غربی برج تاریخی طغرل در شهر ری طی سال‌های ۱۴۰۰-۱۳۹۹ و برخورد به آثار و شواهد فرهنگی-تاریخی در حین خاک‌برداری در این محدوده، انجام گمانه‌زنی باستان‌شناسی برای تعیین وضعیت استقرارهای تاریخی در آن ضروری می‌کرده، بنابراین با مجوز پژوهشگاه و حمایت سازمان نوسازی شهرداری تهران کاوش در این محل در دستور کار قرار گرفت.
سلمان‌پور مشخص کردن وضعیت لایه‌های استقراری در محوطه واقع در جبهه غربی برج طغرل، مستندسازی شواهد فرهنگی موجود، فراهم شدن امکان تعیین تکلیف ملک و به کارگیری اطلاعات حاصل در مطالعات تکمیلی باستان‌شناسی منطقه و کشور را از اهداف این پروژه اعلام کرد.
سرپرست هیات باستان‌شناسی در تشریح روش کار با بیان اینکه برنامه گمانه‌زنی باستان‌شناسی در جبهه غربی برج طغرل به صورت پژوهش میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای انجام شد عنوان کرد: به دلیل خاک‌ریزی و احداث محوطه بوستان در سطح، بیشتر آثار زیر سطح فضای بوستان قرار گرفته و تنها در بخش‌هایی از وسط باغچه‌هایی که هنوز عملیات عمرانی در آنها به اتمام نرسیده بود گمانه‌هایی ایجاد شد که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود.
این باستان‌شناس افزود: بر این اساس در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی بوستان پنج گمانه ایجاد و پس از پاکسازی اولیه سطح گمانه‌ها تا عمق حدود ۴ متر اقدام به خاک‌برداری و کاوش شد و یک گمانه در ابعاد ۷×۱۰ متر، دو گمانه در ابعاد ۵/۱×۵/۱ متر مربع و دو گمانه هم در ابعاد ۴×۴ متر مربع ایجاد شدند.
محوطه زیر ساختمان‌های مسکونی و مدرسه بود
سلمان‌پور در توصیف محوطه چنین گفت: این محوطه در زیر ساختمان‌های مسکونی و مدرسه قرار داشت که بر اساس پروژه بهسازی محیطی سازمان نوسازی شهرداری تهران به منظور احداث بوستان، بیشتر این ساختمان‌ها تملک و تخریب و فضای آزاد شده از آن به بوستان تغییر کاربری داده شده است.
او ابعاد این محوطه را در حدود ۵۰×۱۰۰ مترمربع و با مساحت حدود ۲۰۰۰ متر مربع دانست که در جهت شرقی- غربی گسترده شده و تا پیش از اجرای طرح بوستان، این محدوده تقریباً همسطح زمین‌های مجاور خود بوده اما پس از شروع عملیات عمرانی به دلیل احداث باغچه‌های فضای سبز و نیاز به خاک‌ریزی، بخش‌هایی از سطح آن تا ارتفاع حدود ۵/۱ متر خاکریزی شد.
سلمان‌پور با اشاره به اینکه در گوشه شمال شرقی محدوده یک باب مدرسه وجود داشت که تخریب شده و تنها پناهگاهی که از دوران جنگ باقی مانده بود در زیر سطح آن دست نخورده باقی مانده است خاطرنشان کرد: در زمان خاک برداری بوستان برای تعریف دسترسی به پناهگاه بخشی از دیواره شمالی آن تخریب و حجم زیادی از خاک‌های اطراف آن برداشته شد.
در خاک‌برداری محوطه را تخریب کردند
از سوی دیگر به گفته سرپرست هیات باستان‌شناسی در این خاک‌برداری بخش زیادی از آثار یک معماری سنگی نیز تخریب و برداشته شد که به همراه آن شواهد فرهنگی همچون سفال نیز مشاهده می‌شد.
سلمان‌پور با اشاره به اینکه گمانه شماره ۱ در گوشه شمال شرقی محدوده مورد مطالعه در فاصله ۱۰ متری جنوبی خیابان، ۱۰ متری غرب مسجد و فاصله ۲۰ متری شرقی گمانه ۲ واقع شده گفت: گمانه ابتدا در ابعاد ۵/۲ در ۵ مترمربع و در جهت شمالی-جنوبی گسترده شد اما با ادامه کار و مشخص شدن شواهد معماری به منظور خواناسازی، ابعاد آن به حدود ۷×۱۰ متر مربع افزایش یافت.
او اضافه کرد: بر این اساس ضخامت آثار آن از عمق حدود ۱۵۰ سانتی‌متری از سطح شروع شده و تا ۴۲۰ سانتیمتری (به ضخامت حدود ۲۵۰ سانتیمتر) ادامه یافت که ادامه آنها در زیر سطح بوستان و مسجد صدوق امتداد دارد.
سرپرست هیات باستان‌شناسی همچنین عنوان کرد: در این گمانه غیر از بقایای معماری (اعم از دیوار، پله و کف) متعلق به دوره آل‌بویه، باقی مانده سازه‌ای سنگی به ضخامت حدود ۵/۳ متر نیز در گوشه جنوب شرقی ترانشه بدست آمده که هنوز ضخامت این سازه به دلیل تداوم کاوش‌ها، دقیقاً مشخص نیست و بیشتر بخش‌های سازه در زیر بخش‌های احداث شده برای پارک تفریحی در این قسمت قرار دارد.
او در پایان افزود: بنابراین با توجه به اهمیت این سازه در کنار برج طغرل و حمایت‌های سازمان نوسازی شهرداری تهران، ضروری است با تداوم حمایت‌ها، کاوش در ضلع شرقی ترانشه گسترش یابد و سازه معماری شاخص به صورت دقیق خواناسازی و در ادامه با همکاری شهرداری، در جهت احداث سایت موزه تاریخی در میان فضای تفریحی-فرهنگی یاد شده اقدام شود.
برج با سنگ مرمر محاصره شد
ساخت‌سازها همیشه مشکل برج بزرگ ری بوده است. آخرینش ساختمانی مرمری است که مجموعه تاریخی و گردشگری رازی نام گرفته. این بنا را درست بیخ گوش «برج طغرل» یعنی یکی از قدیمی‌ترین برج‌های ری باستان آن را ساختند، حتی به کج شدن آن و آسیب‌هایی که احتمالا به دنبال گودبرداری و این ساخت‌وساز در عرصه و حریم یکی از قدیمی‌ترین برج‌های ری باستان رخ داد، اعتنایی نکردند. پیشتر ایسنا در گزارشی نوشته بود: به دنبال این ساخت و ساز، بیش از ۱۱ سال هر نوع آسیبی که امکان داشت به برج ۸۰۰ ساله طغرل وارد شد، از فرونشست‌های پی‌در پی در اطراف برج طغرل گرفته تا کج شدن چند میلی‌متری برج، اقدامات اولیه‌ای که برای ایجاد ایستگاه مترو در چند متری آن انجام شد و نصب پست گاز در عرصه‌ی این اثر تاریخی؛ اما سرانجام مجتمع گردشگری شهرداری تهران ساخته شد و شهردار تهران که در زمان تصدی‌اش در وزارت راه و شهرسازی، تلاش‌های زیادی برای حفاظت از بناهای تاریخی سراسر کشور کرده بود و حتی هنوز هم از پیگیری‌هایش برای ثبت جهانی خیابان ولی‌عصر خبر می‌دهد، چهارشنبه پنجم خرداد آن را افتتاح کرد، در حالی که تابلوی رونمایی از این مجتمع گردشگری درست پشت به برج طغرل قرار داشت.
در حالی شهردار تهران در زمان افتتاح این مجموعه؛ ری باستان را یکی از نقاط عطف تمدن و شهرنشینی کشور معرفی کرد که گویا از وجود برج طغرل در چند متری این مجتمع تازه‌ساز که نخست گفته می‌شد قرار است نام «طغرل» را هم یدک بکشد، بی‌خبر بود.
او در صحبت‌هایش در آیین افتتاح این برج؛ در حالی که از طرح جامع تهران در محدوده منطقه ری از چشمه علی تا حرم عبدالعظیم حسنی به عنوان محور تاریخی فرهنگی ری صحبت می‌کرد و ایجاد موزه فرهنگ در قدیمی‌ترین کارخانه سیمان را نگاهی فرهنگی می‌دانست، نه حرفی از وضعیت برج طغرل و قول و قرارهایی که مدیران زیر دست‌اش و حتی مدیریت شهری ری برای بررسی انحنای برج مطرح کرده بودند، زد و نه صحبت‌هایش سمت بهره‌برداری چند ده ساله از معادن اطراف کوه بی بی شهربانو رفت.
در این شرایط شاید باید گفت که حالا تقریبا حرف و حدیث‌ها خوابیده‌اند، حرکت دستگاه‌های مختلف گودبرداری از جمله برای مترو که پایش را روی گلوگاه آب چشمه‌علی گذاشته بود تمام شده است. آب باستانی چشمه هم گاهی اوقات نشانه‌هایی از حیات بروز می‌دهد. انفجارهای پی در پی در کارخانه‌های اطراف در دل زمینِ باستانی «ری» دیگر برای متولیان شهری هم عادت شده و مهمتر از همه ساخت مجتمعِ فرهنگی رازی یا همان طغرل سابق که به خاطر گودبرداری‌هایش آسیب‌های زیادی به تاریخِ ری در این منطقه وارد کرد، تمام شده‌اند.
اما به نظر می‌رسد هیچ کدام به آسیبی که به ری باستان در طول این سال‌ها وارد شده حتی فکر هم نکرده‌اند، فقط برخی ری‌شناسان در طول این سال‌ها با گذر از کنار هر کدام از بناهای تاریخی هشدارهای جدی را مطرح کرده‌اند و درخواست ایجاد پایگاه ری را داده‌اند، اما به آن هم وقعی گذاشته نشده است.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *