سایت خبری پیام ما آنلاین | پایش لکه‌های نفتی از آسمان

تلاش سازمان محیط زیست برای تامین زیرساخت‌های تصویربرداری هوایی ادامه دارد

پایش لکه‌های نفتی از آسمان





۸ خرداد ۱۴۰۰، ۲۲:۰۰

فقط بخشی از تبعات آلودگی‌های نفتی تخریب زیستگاه‌ها و در پی آن مرگ آبزیان است؛ آلودگی‌هایی که اغلب ناشی از وقوع حوادث نفتی و نشت نفت از شناورها، سکوهای نفتی و لوله‌های فرسوده انتقال نفت یا تخلف نفت‌کش‌ها در تخلیه فضولات نفتی است و شناسایی به موقع آنها، تاثیر زیادی در انجام اقدامات مقابله‌ای در‌این‌باره دارد. در حال حاضر ثبت این تصاویر از خلیج فارس و دریای عمان توسط ماهواره‌های بین‌المللی انجام می‌شود ولی تصاویر اغلب زمانی به دست دستگاه‌های متولی از جمله سازمان حفاظت محیط زیست می‌رسد که زمان طلایی انجام اقدامات مقابله‌ای برای رفع آلودگی‌ها از بین رفته است و لکه‌ها وسعت یافته‌اند

رئیس گروه آلودگی‌های نفتی دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «ماهواره‌هایی که قابلیت تصویربرداری از لکه‌های نفتی با وضوح بالا را دارند، معمولا هفته‌ای یک بار از منطقه خلیج فارس و دریای عمان عبور و تصویربرداری می‌کنند به همین دلیل معمولا در اقدامات مقابله‌ای وقفه زمانی اتفاق می‌افتد و این وقفه بسیار حیاتی است.»
تقویت سیستم پایش
آلودگی دریایی
برای رفع این مشکل تصمیم به تقویت زیرساخت‌های پایش گرفته شده است تا در صورت اختصاص اعتبار و وقوع هماهنگی با دستگاه‌های نظامی و دانشگاهی به رفع این مشکل بپردازد. سعید محمودی معتقد است که اگر دستگاه‌های متولی زودتر متوجه وقوع حوادث نفتی و بروز این لکه‌ها و آلودگی‌ها شوند، سریع‌تر با گسترش آلودگی‌های نفتی مقابله می‌کنند و عملیات پاکسازی با سرعت بیشتری انجام می‌شود. «سازمان و معاونت امور دریایی اخیرا تصمیم گرفته‌اند تا پایش و رصد این آلودگی‌ها را از طریق سنجنده‌های از راه دور و پایش ماهواره‌ای تقویت کنند تا با وجود تجهیزات هوایی با حضور خلبان یا با استفاده از پهپادها با کنترل از راه دور، پایش سریع‌تری را انجام دهند. اگر بتوانیم مسیرهای مشخص دریایی، مسیر خطوط لوله، شناورها و ترددها و سکوها را به طور مستمر پایش کنیم تا به عنوان مثال همزمان با وقوع آلودگی یا نزدیک به زمان وقوع آن، تصاویر به دست ما برسد بهتر با آلودگی مقابله می‌کنیم.»سازمان حفاظت محیط زیست به دنبال انعقاد قرارداد با شرکت‌های دانش‌بنیان و دستگاه‌هایی است که توان ارائه این زیرساخت‌ها را دارند تا هم امکان اطلاع از حوادث دریایی افزایش یابد و هم عملیات مقابله دریایی به درستی رصد شود. «چنین سیستمی در کنار قابلیت سریع اطلاع‌رسانی درباره زمان وقوع حادثه، امکان ارزیابی میزان آلودگی و جهت حرکت آن، چگونگی انجام عملیات و میزان تاثیر اقدامات مقابله‌ای را به ما می‌دهد. با علم به مقیاس و میزان بزرگی آلودگی، قادر به پیش‌بینی شرایط خواهیم بود تا در صورت حاد بودن آلودگی یا گسترش به سوی ساحل، بتوانیم کارگروه‌های عملیاتی لازم برای عملیات پاکسازی را پیش از رسیدن آن به ساحل تشکیل دهیم. بنابراین تصویربرداری هوایی در افزایش کیفیت مقابله ما با آلودگی‌هایی نفتی در دریا موثر است.» او می‌گوید برای کاهش مخاطرات ناشی از آلودگی‌های نفتی و همگام شدن با سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان متولی اجرای عملیات مقابله‌ای، سامانه و کارگروهی مجازی تشکیل شده و همه دست‌اندکاران امر در آن عضو هستند. «به محض اینکه آلودگی نفتی از طریق مرکز منطقه‌ای میمیک، منابع محلی، صیادان و سایر منابع اطلاع داده می‌شود، اعضا برای هموار کردن مسیر مقابله با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. ماهواره‌هایی که در حال حاضر تصاویر آنها برای ما ارسال می‌شود، قابلیت تشخیص مواد نفتی با وضوح را دارند ولی متعلق به ما نیستند بنابراین پایش به موقع نیست و ممکن است، گزارش نشتی دو روز قبل را بدهند در صورتی که اگر همان ساعات اول از نشت و پیش از گسترش آن متوجه شویم زودتر اقدامات اولیه را انجام می‌دهیم. در کل هر قدر که حادثه و منشا نشت نفت به مناطق حساس دریایی مثل زیستگاه‌های مرجانی، بسترهای علفی، اکوسیستم‌های گردشگری، محل تخم‌گذاری موجودات دریایی یا مثلا جنگل‌های حرا نزدیکتر باشد زمان طلایی ما برای مقابله کمتر است بنابراین سرعت شناسایی باز هم در این مواقع ریسک را کمتر می‌کند. همچنین در تالاب‌ها با آسیب‌پذیری بیشتر روبه‌رو هستیم چرا که عمق بیشتری دارند و تاثیر بیشتری از آلودگی‌های نفتی می‌گیرند بنابراین وقایع اطراف آنها نیز باید با سرعت بیشتری گزارش شود و تصویربرداری هوایی به سلامت تالاب‌ها هم کمک بسیار زیادی می‌کند. اگر پهپادی هر 8 یا 10 ساعت یکبار مسیر را پایش کند و در کمترین زمان نسبت به شرایط آگاهی پیدا کنیم، احتمال اینکه همان ساعات اولیه متوجه حادثه شویم بسیار زیاد است. به طور قطع اگر همان زمان یا چند ساعت بعد متوجه شویم، اقداماتمان موثرتر است تا اینکه یک یا دو روز بعد که آلودگی کاملا گسترش یافت، بخواهیم اقدامی کنیم.» رئیس گروه آلودگی‌های نفتی معتقد است که همگرایی‌هایی لازم در این زمینه با سازمان بنادر و دریانوردی و شرکت نفت فلات قاره در حال شکل‌گیری است و اگر چالش‌های اداری و اعتباری آن حل شود به زودی در زمینه پایش هوایی لکه‌های نفتی پیشرفت‌هایی رخ خواهد داد. «اگر تجهیزات مورد نیاز پایش هوایی مثل پهپاد و هلی‌کوپتر فراهم شود، خیلی سریع به نتیجه خواهیم رسید. البته هزینه هلی‌کوپتر کمی بالاست ولی سازمان بنادر به تازگی برای یکسری از موارد خاص، اقداماتی درباره پایش توسط پهپادها انجام داده است و اگر آن را به بقیه موارد پایش در دریا تسری دهیم می‌توانیم با کمک اعتباری شرکت فلات نفت قاره و سایر دستگاه‌های مرتبط با هزینه معمول و منطقی پایش هوایی را در کوتاه مدت به انجام برسانیم.»فناوری سنجش از دور با کمک داده‌های راداری به پایش لکه‌های نفتی در مناطق نفت خیز کمک می‌کند و با روش‌های سنجش از دور خاص، آلودگی‌های نفتی شناسایی می‌شود. چندی پیش هم اداره کل سنجش از دور سازمان فضایی ایران در تحقیقی با استفاده از داده‌های راداری ماهواره «سنتینل۱» به این موضوع پرداخته است. عوامل بسیاری روی قدرت سیگنال راداری بازپخش‌شده تاثیر می‌گذارند. بازتاب سیگنال تابش‌شده در تصاویر ماهواره‌ای راداری نسبت به زبری و جهت‌گیری عوارض سطح زمین بسیار حساس است. از آنجا که لکه‌های نفتی روی زبری سطح دریا تاثیرگذار هستند و حالت آینه‌ای عمل می‌کنند که سبب کاهش پراکنش سیگنال رادار می‌شود، بنابراین منجر به ایجاد مناطق تاریک در تصویر ماهواره‌ای راداری می‌شوند که با سطح آب اطراف آن ایجاد تمایز می‌کند. این موضوع عامل اصلی در تشخیص لکه‌های نفتی با استفاده از تصاویر راداری است. در تحقیقات سازمان فضایی ایران با استفاده از تصویر ماهواره‌ای راداری «سنتینل1» که در تاریخ ۳ مرداد ۱۳۹۹ از خلیج فارس و محدوده جزیره خارک و میدان نفتی ابوذر اخذ شده است، چندین لکه نفتی قابل مشاهده است که در تصویر پایین با کادرهای قرمز رنگ نشان داده شده‌اند و در نمای نزدیکتر هر یک از این کادرها، جزئیات دقیق‌تری از لکه‌های نفتی قابل تشخیص است.
کمک به پیگیری‌های قضایی
رصد و پایش هوایی علاوه بر اینکه به تسهیل اقدامات مقابله‌ای کمک می‌کند، برای پیگیری‌های حقوقی هم نقش اساسی دارد چرا که رد نفتکش‌ها و حوادثی که در دریا رخ داده است به راحتی توسط نقشه‌ها و تصاویر هوایی قابل ردیابی است. به گفته محمودی، مرکز منطقه‌ای میمک از بیش از 15 سال پیش به محض دریافت گزارش آلودگی‌های نفتی از طریق ماهواره‌ها، اطلاعات را در اختیار سازمان به عنوان مرجع رسیدگی به این موارد دیگر دستگاه‌های متولی مثل سازمان بنادر و دریانوردی قرار می‌دهد. «به طور قطع این تصاویر در شناسایی منشا آلوده‌کننده موثر است. ممکن است موارد زیادی نشت از سکوهای نفتی، خطوط انتقال و تاسیسات نفتی مستقر یا شناورهای دچار حادثه، تخلیه عمدی فضولات نفتی به دریا، اشکال در عملیات تخلیه و بارگیری مواد نفتی یا قاچاق سوخت اتفاق بیفتد. خط مسیر لوله‌ها مشخص است و در صورت رصد، کافی است در منطقه شناوری نباشد و نشت دیده شود؛ با نقشه مسیر خطوط شرکت نفت فلات قاره می‌توان متوجه منشا شد یا با پیگیری خط سیر آلودگی از طریق تصاویر هوایی و پایش آن را ردیابی کرد. اگر مناطق هر چند ساعت یک بار رصد شود، به خاطر کندی حرکت در مسیر دریایی، شناورها هم از رصد در امان نیستند چه برسد به سکوها و تاسیسات نفتی. بنابراین تصاویر هوایی در کنار تجزیه شیمیایی نفتی و بانک اطلاعاتی، در پیگیری‌های حقوقی و طرح ادعای حقوقی داخلی و حتی بین‌المللی موثر است. درباره سازمان آلودگی میدان نفتی ابوذر در شهریور 98 را پیگیری کرد و البته هنوز پرونده آن در محاکم قضایی استان بوشهر در دست اقدام است.»
افزایش حوادث نشتی نفتی
موارد وقوع آلودگی در خلیج فارس و دریای عمان در سال‌های گذشته افزایش یافته است. فروردین امسال تخلیه پساب نفتی یکی از شرکت‌های نفتی به دریا خبرساز شد، بهمن پارسال نشت نفت از خط لوله میدان نفتی ابوذر دریا را آلوده کرد و به دنبال نشتی‌ها و حوادث نقاط مختلف مثل بندر گناوه با آلودگی‌های نفتی در ساحل مواجه شدند.
سعید محمودی معتقد است که در چند سال اخیر، آلودگی‌های نفتی به دلیل تحریم‌ها افزایش یافته است. «آخرین مورد آلودگی هم به میدان نفتی ابوذر بر می‌گردد که در فروردین امسال اتفاق افتاد. به هر حال خلیج فارس منطقه پرترددی است و مدیریت اقدامات مقابله‌ای و پاکسازی در هر منطقه‌ای خاص همان منطقه و بسته به شرایط جوی و سایر ویژگی‌های آن منطقه است. در حال حاضر تجهیزات مقابله‌ای نسبت به سال 86 پیشرفت کرده است و از جمله این تجهیزات شناورهای مقابله‌ای جدید دریا پاک است ولی باز هم برای تکمیل تجهیزات نیازمند زمان است. از سوی دیگر اگر شرایط اقتصادی و سیاسی کشور تسهیل شود، می‌توانیم تجهیزاتی که ساخت آن در توان داخل نیست را از خارج فراهم کنیم و مشکلاتمان کمتر شود.»
درصد بالایی از نشتی‌ها مربوط به تاسیسات نفتی داخلی است
بخش زیادی از آلودگی‌های نفتی در دریاهای ایران از سوی شرکت‌ها، شناورها و سکوهای نفتی داخلی رخ می‌دهد و جلوگیری از آن مهمترین اقدام پیشگیرانه در این‌باره است که البته در حال حاضر چندان قابل انجام نیست. محمودی می‌گوید: «درصد بالایی از نشتی‌ها در دریاهای ایران به دلیل فرسودگی تجهیزات است و بیشتر هم مربوط به تاسیسات نفتی خودمان است. شرکت‌های خارجی در تردد این مشکلات را ندارند. تجهیزات آنها پیشرفته‌تر است و اگر هم دچار نشتی شوند با امکانات بالایی که دارند، مقابله سریع انجام می‌دهند.» به گفته این کارشناس امور دریایی، پیشگیری با شرایط کنونی کشور و تحریم‌ها به ویژه در حوزه صنعت نفت کار را مشکل کرده است در حالی که اگر پیشگیری درست انجام شود، اقدامات مقابله‌ای ضرورت کمتری دارد.

به اشتراک بگذارید:





پیشنهاد سردبیر

مسافران قطار مرگ

مسافران قطار مرگ

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *