بررسی دلایل بروز سیل سالهای 97 و 98 در گزارش ملی سیلاب
سدسازی و انتقال آب به نظام رودخانهها آسیب زد
گزارش ملی سيلاب نشان مىدهد احداث سدها بدون توجه به ارزيابی محيط زيستى، میتواند سبب بروز سیل شود
۱۷ فروردین ۱۴۰۰، ۷:۰۵
گزارش ملی سیلاب که خلاصه آن به تازگی در اختیار عموم قرار گرفته است نشان میدهد که مخاطرات محیط زیستی تا چه حد در بروز سیلاب و افزایش خسارات ناشی از سیل موثر است برای مثال احداث پروژههای توسعه مانند پتروشیمی در حوضه آبریز تالابها موجب بروز سیل میشود.پس از سیلابهای بزرگ زمستان سال 1397 و فروردین ماه 1398 که به 20 استان کشور از جمله گلستان، لرستان، خوزستان، فارس و …خسارت وارد کرد و سبب کشته و مفقود شدن بیش از 80 نفر و مجروح شدن بیش از 1000 نفر از مردم شد، دولت دستور نوشته شدن گزارش ملی سیلابها را صادر کرد.
بر اساس این دستور جمعی از متخصصان دانشگاههای مختلف کشور برای تهیه این گزارش انتخاب شدند و ریاست کارگروه بر عهده رئیس دانشگاه تهران قرار گرفت.
نسخه نهایی این گزارش در آذرماه سال 1399 به سرانجام رسید و روز گذشته از سوی وزارت نیرو خلاصه آن در اختیار عموم قرار گرفت.
در این گزارش به عوامل مختلف تاثیرگذار در وقوع سیل و همچنین مدیریت بحران پس از وقوع سیلاب پرداخته شده است.
یکی از فصلهای گزارش ملی سیلاب به محیط زیست و تاثیر تخریبها و پدیدههای محیط زیست بر وقوع سیلهای اخیر در ایران پرداخته شده است.
تخریب 21 درصداز جنگلهای مازندران
بخش اصلی فصل محیط زیست گزارش ملی سیلاب اینگونه آغاز میشود:«از بین رفتن بخش وسیعی از جنگلهای هیرکانی در استانهای مازندران و گلستان، تخریب یا تغییر کاربری طبیعی بخشهایی از بیشهزارهای مناطق پیرامونی دز و کرخه، و همچنین تبدیل بخشهای مهمی از مراتع کلاس یک به کلاس دو در استانهای لرستان و شمال خوزستان نقش قابل توجهی در تشدید سیلابها داشتهاند.»
در این گزارش وضعیت جنگلهای مازندران به عنوان مثال مطرح شده و عنوان شده است که از سال 65 تا 97، سطح اراضی جنگلی استان مازندران از 1 میلیون و 100 هزار هکتار به 870 هزار هکتار رسیدهاست و اراضی جنگلی بیشتر به زمینهای کشاورزی و مناطق مسکونی تغییر پیدا کردهاند. این گزارش تاکید میکند که روند تخریبها همچنان ادامه دارد.
این اعداد نشان میدهد که در بازه زمانی 21 درصد از اراضی جنگلی مازندران از بین رفتهاند.
جنگلها علاوه بر مهار و جذب آب در بالادست حوضه، از عوامل مهم در پایداری زمین محسوب میشوند. تجربه سیلابهای اخیر نشان میدهد زمین لغزشهای ناشی از سیلاب در محلهایی رخ داده که پوشش جنگلی تخریب شده بود.
به طور مشخص در گزارش ملی سیلاب آمده است که در بارشهای شدید فروردین 1398 آنچه سبب تشدید ابعاد خسارت شد، نبود قابلیت جذب آب در بالادست حوضه آبریز، نبود پوشش گیاهی مناسب برای حفاظت از خاک و افت قابلیت نفوذپذیری خاک به دلیل تخریب جنگلها و مراتع بالادست بود.
پروژههای توسعه مسیر ورودآب به تالاب را منحرف کرده است
در بخش دیگری از گزارش به اهمیت تالابها در جلوگیری از سیلاب اشاره شده و ارزش اقتصادی تالابها برای کنترل سیلاب 464 دلار به طور متوسط برای هر هکتار تالاب اعلام شده است و گفته شده این مقدار با هزینههایی که برای سازههای ساخته شده برای مقابله با سیل انجام شده، قابل مقایسه است.
در ادامه اشاره شده است که چه اتفاقاتی برای تالابهای ایران افتاده که اکنون قابلیت مورد انتظار برای مقابله با سیل را ندارند. یکی از این عوامل تغییر کاربری اراضی حوضههای آبریز و زیرحوضههای تاثیرگذار بر تالابهاست که برای توسعه کشاورزی و همچنین پروژههای توسعهای همانند ساخت جاده، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی انجام شده و موجب شدهاست مسیر ورود آب به تالاب منحرف شود.
عامل دیگر هم رشد گونههای گیاهی مهاجم عنوان شده که با کاهش ظرفیت ذخیره آب تالاب موجب سیلاب میشود. به صورت مشخص از تالاب شادگان برای این مشکل نام برده شده است.
یکی دیگر از مشکلات عنوان شده بر اساس گزارش ملی تالابها این مساله است که اندازهگیری دادههای پایه محیط زیستی مانند دادههای مربوط به کمیت و کیفیت تالابها انجام نمیشود.
این گزارش تاکید میکند که ضرورت حفظ تالابها برای مدیریت سیلاب آشکار است به طوری که در سیل سال 1398 وجود تالابهای آلماگل، آلاگل و آجیگل در استان گلستان با قرارگیری در مسیر سیلاب و با پتانسیل ذخیرهسازی حجم آبی معادل مخازن سدهای استان گلستان یعنی بیش از 130 میلیون مترمکعب از طریق انحراف آب رودخانه اترک به تالابها، در کنترل سیلاب نقش موثری داشتند.
تغییر نظام هیدرولوژیکی رودخانه با احداث سد و انتقال آب
اگرچه مسئولان کشور همواره از سد به عنوان راهی برای جلوگیری از سیلاب نام بردهاند اما در این گزارش گفته شده احداث سد بدون ملاحظات زیست محیطی و همینطور انجام طرحهای بزرگ انتقال آب بین حوضهای بدون انجام مطالعات ارزیابی پیامدهای محیط زیستی یا بدون توجه به نتایج این مطالعات، در موارد بسیاری باعث کاهش جریان رودخانه و عدم تامین نیازهای محیط زیستی پیکرههای آبی شده است و این مساله رژیم هیدرولوژیکی رودخانهها را تغییر داده است.
برداشت بیرویه شن و ماسه
در گزارش ملی سیلاب به برداشت شن و ماسه از رودخانهها به عنوان دیلی دیگری برای بروز سیلاب یاد شده است .
در این گزارش آمده است:«برداشت بیرویه شن و ماسه از رودخانهها، تجاوز به حریم رودخانهها و از بین رفتن پیچ و خمشان، رودخانهها را شریانی کرده و خسارت سیل را افزایش داده است. … تجاوز به حریم رودخانه باعث کاهش آبگذری رودخانه و افزایش خسارات سیلاب شده است.»
تصرف بستر و حریم رودخانه
یکی از اولین خساراتی که در موقع سیلاب به وجود میآید مربوط به ساختمانها و سازههایی است که در حریم و بستر رودخانهها ساخته شده است که نه تنها موجب خسارت مالی میشود بلکه جان انسانها را هم به شدت به خطر میاندازد.
در گزارش ملی سیلاب تعداد متصرفان حریم و بستر رودخانهها در ایران 82 هزار و 902 مورد ذکر شده است که مساحتی حدود 62 هزار و 716 هکتار از بستر رودخانهها 29 هزار و 220 هکتار در حریم رودخانهها را تصرف کردهاند.
بیشتر این تصرفات برای کشاورزی بوده است.
در این گزارش عنوان شده که برای تعیین حریم معمولا بررسی فنی محلی انجام نمیشود و تنها از مراجع استعلام صورت میگیرد.
علاوه بر این مساله گفته شده پیگیری حقوقی برای رفع تصرفات با چالش روبهروست و این روند علاوه بر زمانبر بودن در کشور یکپارچه نیست. مساله محیط زیستی دیگر در بروز سیلاب زیرساختها و سازههای تقاطعی غیراصولی عنوان شده است. گفته شده تاکنون بیشتر از 2 هزار و 433 مورد سازه تقاطعی غیراصولی و فاقد آبگذری مناسب توسط وزارت نیرو شناسایی و برای رفع انسداد به دستگاههای ذیربط اعلام شده است اما تاکنون تنها حدود 1 درصد آنها رفع انسداد شده است. در این گزارش برای جلوگیری از وقوع سیلابهای شدید و خسارتزا بر لزوم حفظ اراضی جنگلی، برخورد با متصرفان حریم و بستر رودخانهها و … تاکید شده است. یکی دیگر از موارد مورد تاکید در این گزارش تعیین حریم اکولوژیک است. «تعریف حریم اکولوژیک به عنوان یک مفهوم و رویکرد جدید و به عنوان راهبردی بلندمدت برای مقابله با سیلاب پیشنهاد میشود. حفظ این حریم و جلوگیری از ساختوساز در محدوده آن، علاوه بر حفاظت از افراد در برابر خطر سیل، مزایای متعدد دیگری برای پایداری منطقه در پی خواهد داشت.»
برچسب ها:
تالاب، تغییر نظام هیدرولوژیکی، رودخانه ها، سد سازی، محیط زیست
مطالب مرتبط
اهدای اعضای یک بیمار به بیماران نیازمند
برای نخستین بار در کشور بیمار مبتلا به «سندرم لی» جراحی شد
پلیس فتا مچ فروشندگان تجهزات تقلب کنکور را گرفت
رییس فراکسیون محیط زیست مجلس:
پسماندهای الکترونیکی معضلی جدی برای کشور
شهر مرزی و رنج کارگران مهاجر به «اقلیم»
۱۰ ماده غذایی که به شما در سفر به سوی کاهش وزن کمک میکنند
عضو کمیسیون اجتماعی میگوید نتیجه استعلام از دفتر مراجع درباره تعطیلی شنبهها مثبت بوده است
افزایش شانس تعطیلی شنبهها
رئیس اداره میراث فرهنگی بندرانزلی:
ساختمانهای قدیمی بندرانزلی بلاتکلیف رها شدهاند
طرحی برای تغییر آغاز سال تحصیلی باتوجه به شرایط آب و هوایی
سخنگوی صنعت آب کشور میگوید تنها ۴۰ میلیون مترمکعب آب از افغانستان وارد ایران شده است
چاهنیمهها خالی ماندند
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- ۱۰ ماده غذایی که به شما در سفر به سوی کاهش وزن کمک میکنند
- چاپ ترافارد؛ هر آنچه که باید درباره این نوع چاپ دستی بدانید
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید