آب شدن یخ‌های قطبی رکورد زده است؛ الگوهای آتش‌سوزی تغییر کرده و از مراتع به جنگل‌ها رسیده است؛ دانشمندان هشدار داده‌اند که افزایش سطح دریاها هولناک‌تر از تصورات ماست و پیش‌بینی‌های پیشین، گرچه بسیار ترسناک است، شرایط را دست‌کم گرفته بوده است. تنوع زیستی در خطر از بین رفتن قرار دارد. هفته گذشته گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد با گرم شدن کره زمین، محصولات کشاورزی هم به شدت آسیب دیده‌اند. حالا با اتفاقات جدیدی که در چین و مغولستان افتاده، جنبه دیگری از تهدیدات تغییرات آب‌و‌هوایی خود را نشان داده است؛ توفان‌های شن.توفان‌های شن اخیر که پکن را در پرده‌ای نارنجی رنگ و آخرالزمانی قرار داده، پس از خشکسالی‌های شدید در سایر نقاط چین روی می‌دهد. اتفاقی که چالش‌های پیش روی چین را به خوبی به تصویر کشیده است؛ افزایش دمای ناشی از بحران آب‌و‌هوایی.
به گزارش گاردین توفان‌های شنی که بر سر پایتخت چین گسترانیده شده و خود را تا مرکز چین رسانده است، چندین روز در اوایل ماه مارس اتفاق افتاد و حالا دوباره در پایان ماه با کاهش برف و بارش‌های کمتر از متوسط در کنار بالا رفتن درجه حرارت و وزش بادهای شدید در سراسر مغولستان شمال چین، خود را نشان داده است.
این ترکیب، شرایط مساعدی را برای ایجاد توفان‌های شن ایجاد کرده و می‌تواند علامتی باشد از هوای غبارآلودی که با افزایش دما، از این به بعد بیشتر اتفاق خواهد افتاد.
لیو یوبین، سخنگوی وزارت محیط زیست در یک کنفرانس خبری در پکن گفت: «گرچه توفان‌های شن تا حد زیادی به علت عوامل طبیعی رخ می‌دهد، این توفان‌ها به ما یادآوری می‌کنند که فقط یک زمین برای نوع بشر وجود دارد. ما باید اهمیت زیادی برای محافظت و بازسازی اکوسیستمی قائل شویم و همکاری‌های بین‌المللی خود را در این زمینه تقویت کنیم.» چین از سال 1978، با کاشتن درخت‌ها و ایجاد یک نوار جنگلی در مناطق شمالی، تلاش کرده تا با تجاوز ماسه‌های مناطق کویر «گوبی» مقابله کند. این «دیوار سبز بزرگ» تا حدی در کاهش فرسایش خاک و مقابله با بیابان‌زایی موثر بوده، اما نتوانسته در مقابل گرد‌و‌غبارهای موجود در ارتفاع بالا که از دوردست‌ها می‌آید، کار زیادی انجام دهد. دارین مگی، استاد مطالعات محیط زیستی در کالج‌های هوبارت و ویلیام اسمیت در آمریکا و همچنین متخصص منابع آبی چین می‌گوید: «تابستان‌های داغ‌تر و زمستان‌های کوتاه‌تر به اضافه بارش‌های کمتر باعث کاهش عمومی سطح رطوبت خاک در سراسر منطقه شده و آن را مستعد جابجایی توسط باد و انتقال به دوردست‌ها کرده است و این اتفاق تلاش‌ها برای درخت‌کاری در چین را تهدید می‌کند.»
او می‌گوید: «تغییرات آب‌وهوایی مطمئنا معضل توفان‌های شن را برای مناطق شمال شرقی چین تشدید خواهد کرد.»
گرچه توفان‌های شن اتفاق‌های طبیعی هستند، عوامل انسانی هم در کنار بحران آب‌و‌هوایی، در تشدید آن نقش دارند. لیو یون‌یان، یک فعال محیط زیستی در موسسه فضای سبز شرق آسیا می‌گوید: «مناطقی که توفان‌های شن اخیر از آنجا نشات می‌گیرد، بیابان‌های مغولستان است که پیشتر چمنزار بوده‌اند و چرای بی‌رویه و هم بیابان‌زایی باعث از بین رفتن آنها شده است.»
او می‌گوید، گمان می‌کنم یکی از مهم‌ترین چیزها این است که جلوی چرای بیش از حد را بگیریم و این البته کاری است که دولت چین در دو دهه گذشته در بخش‌هایی از شمال چین انجام داده است.
روز سه‌شنبه، شورای دولتی چین، رهنمودهای جدیدی را برای تقویت محافظت از چمنزارها منتشر کرد؛ هدف آن 57 درصد پوشش گیاهی پایدار در مراتع تا سال 2025 و همچنین تلاش‌های بیشتر برای مقابله با چرای بی‌رویه یا چرای غیرقانونی در مراتع حفاظت شده است.
از نظر دارین مگی، تاثیر چرای دام‌های گله‌داران نیمه عشایری در مناطق مغولستان و تبت، بیش از سایر عوامل صنعتی است که منجر به تخلیه آب‌های زیرزمینی و خشک شدن منطقه شده است.
او می‌گوید: «چند هزار دامدار، کاری را انجام می‌دهند که دامداران گذشته قرن‌ها انجام داده‌اند و تا پیش از این هم مشکلی نبوده است. ادامه استخراج آب‌های زیرزمینی برای استخراج معادن، صنعت و کشاورزی در شمال چین هم کمکی نمی‌کند و من متاسفانه نمی‌توانم قبول کنم که بافرهای تغییرات آب‌و‌هوایی (چیزهایی که باعث کاهش بحران آب‌و‌هوایی می‌شود) مثل کمربند سبز یا انتقال بین حوضه‌ای آب‌ها هم تاثیرگذار است.»
پروژه‌های اصلی انتقال آب مانند کانال‌ها و خطوط لوله از جنوب به شمال، عمدتا برای تامین آب شهرهای پرجمعیت مانند پکن یا مناطق کشاورزی صنعتی در نزدیکی شهرها است و برای بازگرداندن آب‌های تخلیه شده زیرزمینی تاثیر چندانی ندارد.
در کنار توفان‌های شن، بخش‌هایی از چین اخیرا دچار خشکسالی‌های شدید شده‌اند؛ از جمله استان‌های ساحلی شرقی ژجیانگ و فوجیان که تقریبا از اکتبر سال گذشته تا فوریه خشک بودند و ماه مارس کمی شرایطشان بهتر شد.
در مناطق جنوبی، نیروگاه اقتصادی چین در استان گوانگدونگ و استان روستایی گوانگجی نیز از اواخر سال گذشته از شرایط خشکسالی رنج برده‌اند؛ مقامات این مناطق به بارور کردن ابرها برای ایجاد بارندگی متوسل شده‌اند.
تاکنون استان یوننان، در جنوب غربی کشور، وخیم‌ترین شرایط را دارد؛ جایی که 82 درصد استان با خشکسالی روبرو است و مردم و دام‌ها با کمبود آب و شرایط سخت روبه‌رو شده‌اند.
لیو یون‌یان امیدوار است که کنفرانس تنوع زیستی سازمان ملل متحد، به نام Cop15 که تا به حال دو بار به تعویق افتاده و قرار است در اواسط ماه اکتبر در کونمینگ در یوننان برگزار شود، بتواند مشکلات تغییرات آب‌و‌هوایی، منابع آبی و تنوع زیستی را برجسته کند.
بر اساس مطالعاتی که بر روی افزایش دما در سراسر چین صورت گرفته، یوننان استانی است که بیشترین گرمای مربوط به تغییرات آب‌و‌هوایی را در دهه گذشته دارد و در سال‌های اخیر تحت تاثیر خشکسالی‌های مکرر قرار گرفته است.
لیو می‌گوید: «من اخیرا به یوننان رفته بودم تا آب و هوا را بررسی کنم و متوجه شدم که شرایط از سال‌های گذشته بسیار وحشتناک‌تر شده است. ناراحت کننده این است که دولت هنوز متوجه نشده که تغییرات آب‌و‌هوایی چه تاثیر زیادی بر روی تنوع زیستی گذاشته است.»
مشکل از بین رفتن جنگل‌ها و فرسایش روزافزون خاک، منحصر به چین و خاور دور نیست. اخیرا خبرگزاری یورونیوز گزارش داده که اتحادیه اروپا در ماه جاری اعلام کرد قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به‌منظور افزایش تنوع زیستی ۳ میلیارد درخت بکارد. اما مسئله فقط این نیست. دیه‌گو فلوریان، عضو شورای نظارت بر جنگل‌ها در کرمونای ایتالیا به یورونیوز می‌گوید: «باید نخست انتشار گاز کربنیک را تا جای ممکن کم کنیم، آن هم با ساخت فناوری‌هایی که آلایندگی کمتر و معیارهای زیستی بالاتری دارند و فقط بعد از اینها باید به‌فکر جبران گازهایی بود که نمی‌توان انتشارشان متوقف کرد.»