مردمی که عصر پنج شنبه پیش به ساحل «مقسا» پا گذاشتند، هزاران هزار ماهی مرده روی شن‌ها دیدند. صبح فردا یک کیلومتر از ساحل با لاشه گربه ماهی‌ها پوشیده شده بود و بررسی‌های اولیه معلوم کرد که شمار گربه ماهی‌هایی که موج‌ها به این ساحل در بندر جاسک آورده به بیش از 10 تن می‌رسد. دلیل این اتفاق مبهم بوده و همچنان مبهم است. پیش از این در آبان ماه 99 ساحل مقسا دچار آلودگی نفتی شدید شده بود و این بار با مرگ ماهی‌ها احتمال تاثیر آلودگی نفتی مطرح شد. در اسفند ماه هم که لاشه هزاران ماهی به سواحل عسلویه رسید، دلیل اتفاق را آلودگی نفتی عنوان کرده بودند اما مدیر کل محیط زیست بوشهر این احتمال را رد کرد و گفت همه ماهی‌ها از یک گونه بوده‌اند. حالا سه روز بعد از مرگ هزاران گربه ماهی احتمالات دیگری هم درباره این اتفاق مطرح شده است؛ شاید صیادان این ماهی‌ها را رها کرده باشند، شاید این‌ها صید چند قایقی است که دوازده فروردین در خلیج فارس غرق شدند و شاید باز هم پای آلودگی نفتی و محیط زیستی در میان است.از بلوم و آلودگی‌های زیست ‌محیطی و نفتی تا رهاسازی این ماهی‌ها توسط صیادان، در رسانه‌ها و فضای مجازی صحبت درباره مرگ ماهی‌ها هنوز فروکش نکرده است. گربه ماهی‌ها به صورت توده‌ای حرکت می‌کنند و از ماهیان غیرخوراکی به شمار می‌روند که بیشتر در صنایع پودر ماهی کاربرد دارند. این گونه گاهی به عنوان صید ضمنی، به ویژه در روش‌های صید ترال و محاصره ای به تور صیادان می‌افتد و گاهی به دلیل ارزش نسبتاً پایین اقتصادی و گنجایش کم قایق‌ها و شناورهای صیادی، بعد از صید به دریا ریخته می‌شود. گزارش مرگ ماهی‌ها هم همان پنج‌شنبه شب (12 فروردین) به گوش محیط زیست استان هرمزگان رسید و صبح روز بعد کارشناسان راهی ساحل مقسا در جاسک شدند. آن‌ها از لاشه‌ها نمونه‌برداری کردند و به مراکز آزمایشگاهی و تحقیقاتی فرستادند.
آلودگی دریا منتفی است
دیروز حبیب مسیحی‌تازیانی، مدیرکل حفاظت محیط ‌زیست استان هرمزگان در جمع خبرنگاران حاضر شد و دلایل احتمالی را تشریح کرد. او پیش از هر چیز احتمال اثر آلودگی دریا را منکر شد و البته با تردید گفت: فرضیه مرگ گربه ماهیان به دلیل آلودگی دریا «تقریبا» منتفی است. بر اساس توضیح مسیحی تازیانی آن‌طور که کارشناسان مختلف مطرح کرده اند، علت مرگ این ماهی‌ها بلوم و مسائل زیست‌محیطی نبوده، چرا که در صورت وجود آلودگی باید لاشه گونه‌های دیگر نیز در ساحل دیده می‌شد. «یکی از احتمالات قوی در خصوص علت بروز این حادثه، غرق شدن قایق صیادی حامل این گربه‌ماهی‌ها بوده است. احتمال دیگر این است که گونه دیگری توسط صیادان مورد هدف بوده و گربه‌ماهی‌هایی که در تور افتاده‌اند، رهاسازی شده باشند. احتمال آلودگی نفتی به علت ازدیاد قاچاق سوخت در آن منطقه نیز وجود دارد که البته به دلیل تک‌گونه بودن این تلفات، احتمال ضعیفی است.» از سوی دیگر به گفته او در صورت بروز بیماری در یک گونه، سنین و سایزهای مختلف مورد آسیب و تلفات قرار می‌گیرند اما در این حادثه صرفاً سایزهای معمول صید شده توسط صیادان مشاهده شده و سایزهای بسیار کوچک و نابالغ در بین تلفات وجود ندارد. بنابراین فرضیه بروز بیماری نیز بسیار بعید به نظر می‌رسد. با این همه احتمال وجود بیماری در بین این تک‌گونه به عنوان یک احتمال ضعیف‌ مطرح است و در دست بررسی قرار گرفته. مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست هرمزگان گفته که همه احتمالات را در نظر گرفته شده، نمونه‌برداری‌های لازم انجام شده و برای آزمایش به آزمایشگاه مرجع فرستاده‌اند. با وجود این موارد اما هنوز اطلاع دقیقی از تعداد این گربه‌ماهی‌ها در دست نیست. مسیحی تازیانی گفته است: «میزان پراکندگی لاشه‌ها در بخش‌های مختلف ساحل، متفاوت است که البته عکس‌های منتشر از قسمت‌هایی گرفته شده که تراکم بیشتری در آن وجود دارد.» اداره محیط زیست هرمزگان اعلام کرده که در حال بررسی بیشتر است و نتایج را در گزارش‌های بعدی اعلام می‌کند.
یک قایق غرق شده بود
بررسی‌های اداره محیط زیست استان هرمزگان از سوی دیگر نشان می‌دهد شامگاه پنج شنبه یک قایق صیادی غرق شده است. بر اساس اظهارات شفاهی بعضی صیادان، در آن شب، یک قایق صیادی که گربه ماهی صید کرده، غرق شده است و ممکن است تلفات گسترده در ساحل مقسا به دلیل این حادثه باشد.
مهیم آبخو، نماینده صیادان شهرستان جاسک به ایسنا درباره این ماجرا گفته: «چهار قایق صیادی صید سنتی برای صید گربه‌ماهی، راهی دریا شده و ۲ فروند از این قایق‌ها به دلیل لبریز شدن ظرفیت‌شان، غرق شدند و گربه‌ماهی‌ها با جریان آب و باد به ساحل سرریز شده‌اند. مقدار گربه‌ماهی‌های غرق شده در دو قایق صیادی، کمتر از ۶ تن بوده و لاشه این ماهی‌ها توسط صیادان جمع‌آوری شده است. این ماهی‌ها تلف و رهاسازی نشده‌اند و علت مرگ آن‌ها زیست‌‌ محیطی نبوده است، بلکه بر اثر غرق شدن قایق‌های صیادی و جریان آب به ساحل آمده‌اند.»
محمد برموده، یک کارشناس محیط ‌زیست در جاسک هم با این صیاد هم نظر است: «به نظر نمی‌رسد که این حادثه ارتباطی با مسائل زیست‌ محیطی داشته باشد. قایقی که صید گربه‌ماهی داشته بر اثر تحمل وزن زیاد، غرق شده و ماهی‌ها همراه جریان آب به ساحل آمده‌اند.» به گفته او صید گربه‌ماهی در شهرستان جاسک برای صادرات به کشور پاکستان انجام می‌شود و با قیمتی بالغ ‌بر هر کیلو ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان به فروش می‌رسد. با وجود تمام دلایل مطرح شده، ماجرا همچنان مبهم است و دلیلی قطعی درباره این حادثه ذکر نشده است.
مرگ مبهم ماهی‌ها در عسلویه
مرگ گسترده ماهی‌ها در عسلویه در اسفن‌ماه هم مثل ماجرای گربه ماهی‌های جاسک مبهم بود. آن روزها هم وقتی درباره آلودگی نفتی صحبت شد، فرهاد قلی‌نژاد، مدیرکل محیط زیست استان بوشهر گفته بود: «بررسی‌ها نشان می‌دادند ماهی‌های تلف شده همگی از یک نمونه خاص و از گونه ماهیان تن بوده‌اند. نمونه‌های از این ماهی برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده و مشخص شد که علت مرگ آلودگی نفتی و شیمیایی نبوده است.» این اظهار نظر البته در حالی بود که بهزاد حیدری، سرپرست معاونت صید و بنادر ماهیگیری اداره کل شیلات استان بوشهر علت تلف شدن ماهیان در ساحل عسلویه را نشت مواد نفتی به دریا دانسته و گفته بود که «بر اساس نتایج بررسی‌های اولیه حجم زیادی از گونه تن ماهیان (زرده و هوور) سطح‌زی سواحل عسلویه و نخل تقی این استان براثر نشت مواد نفتی و آلاینده‌های شیمیایی دچار مسمومیت و تلف شده‌اند.» به گفته او «هرچند این اداره‌کل -شیلات بوشهر- نسبت به موضوع آلودگی عوامل شیمیایی و صنعتی در استان بوشهر هشدار داده اما همچنان اقدام موثر و بازدارنده‌ای در این زمینه صورت نگرفته و همچنان مرگ‌و‌میر آبزیان در سواحل این استان به ویژه سواحل جنوبی رخ می‌دهد.»
چه چیزی ماهی‌ها را می‌کشد؟
به گفته حسین شادکامی، کارشناس صید و بهره‌برداری شیلات استان بوشهر عوامل تاثیرگذار در کشتار دسته جمعی ماهیان آلودگی‌های زیست محیطی، افزایش آتی دما و کمبود اکسیژن توسط خنک‌کننده‌های صنایع مرتبط با آب دریا یا توازن آب کشتی‌ها، بیماری‌ها و صید بی‌رویه است. این کارشناس به ایسنا گفت: «تا مشخص نشدن آزمایش بر روی گونه‌های تلف شده این چهار مورد می‌تواند تاثیرگذار باشد.»
او پیش از این نیز درباره جریان انقراض نسل کوسه‌های خلیج فارس گفته بود: «اکوسیستم دریایی زنجیره به هم پیوسته‌ای است که در آن رفتار یک گونه بر گونه‌های دیگر تاثیر دارد و تداوم حیات زیستی در خلیج فارس برگرفته از جریان اقیانوسی که وارد این حوضه آبی می‌شود و فاصله طبقات زیستی گونه‌ها به کمترین حد خود می‌رسد بنابراین حساسیت موضوع در بحث مدیریت صید و بهره‌برداری حائز اهمیت است. آلودگی‌های زیست محیطی امروزی در خلیج فارس می‌تواند تاثیرات ناگوار بر زیست آبزیان داشته باشد.»