سالی که گذشت، نخستین سالی بود که گردشگری کشور صاحب مسندی در مدیریت اجرایی کشور بود. وزارتخانه‌ای که با این بهانه تشکیل شد تا نظارت بیشتری بر عملکرد آن صورت گیرد و در مقابل، وزیر به مجلس پاسخگو باشد. اما در یک سال گذشته با وجود تمام مشکلات و چالش‌ها و اشتباهات و کم‌کاری‌های وزیر، نه مجلس نظارتی داشت و سوالی پرسید و نه وزیر کاری کرد و پاسخی داد. در این میان بخش گردشگری در گردابی از بحران‌های مختلف گرفتار بود و وعده‌ها قادر به نجاتش از این بحران که هر روز شکلی تازه پیدا می‌کرد، نبودند. فعالان بخش خصوصی بارها اعتراضات و انتقادات خود را به وضعیت موجود اعلام کردند، اما گوشی برای شنیدن نبود. یک سالی که گذشت، گردشگری دنیا با کرونا درگیر بود و گردشگری ایران با سو مدیریت‌هایی که بر مشکلات ناشی از کرونا دامن می‌زد.

ایرانی‌ها نوروز 99 را که در سنت آن‌ها نمادی از ارتباطات اجتماعی و بین فردی بود در قرنطینه سپری کردند و امید بستند به این‌که تمام این خانه ماندن‌ها در تابستان با یک سفر مفصل جبران می‌شود. اما بنا نبود که مدیریت کرونا به این زودی بتواند از پسِ شرایط بر آید. تابستان و سفرهای نیم بند و همراه با واهمه و محدودیت و تذکر و هشدار هم گذشت و امیدها به نوروز بسته شد. بعد از این‌که اخبار جهانی از نتیجه بخش بودن واکسن خبر دادند، امیدها برای بازگشت به زندگی عادی قوت گرفت. اما باز هم قرار نبود ایرانی‌ها در این اشتیاق جهانی سهیم باشند، در روزهایی که شهروندان شهرهای مختلف دنیا یکی پس از دیگری واکسینه می‌شدند، شهروندان ایران سهمشان شد ویروس جهش یافته و شهرهای رنگ‌بندی شده قرمز و آبی و زرد و… و جان‌هایی که در میان این رنگ‌ها تسلیم کرونا می‌شدند. باز هم نوروز و باز نگرانی از کرونا، و سفر امری که باز باید به زمان دیگری موکول شود. اما در این احوالات متولیان بخش گردشگری نگاهشان به سمت و سوی دیگری است. آن‌ها که در یک سال و نیم گذشته و در تمام بحرانها جایشان خالی بود، حالا حضوری پررنگ دارند تا بگویند سفر به چه شهرهایی مجاز و به چه شهرهایی غیرمجاز است و مردم را به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در سفر امیدوار کنند.تصمیماتی در ماه‌های اخیر در زمینه انجام سفرهای نوروزی گرفته شد، که با اعلام ممنوعیت‌های سفر باعث شد خسارتی تازه متوجه مراکز خدمات گردشگری شود. تصمیمی که وزارت گردشگری آن را به طور رسمی اعلام کرد، انجام سفرهای نوروزی به صورت گروهی بود، این به معنای آن است که دفاتر خدمات مسافرتی، تورهای نوروزی را طراحی و ارائه کنند. مردم تورها را خریداری کرده و برای سفر نوروزی خود برنامه‌ریزی کنند. شتاب‌زدگی وزارت گردشگری برای این تصمیم و بعد شیوع نوع جهش یافته کرونا در کشور و لغو سفر به بعضی مقاصد، دفاتر مسافرتی را با خسارتی قابل توجه روبرو کرد و اعتراضاتی در پی داشت.
در تصمیمی دیگر اعلام شد تنها کسانی که اقدام به رزرو هتل و اقامتگاه‌های مجاز کرده باشند، مجوز سفر خواهند داشت، این تصمیم هم موجب وارد آمدن خسارتی جدید به مراکز اقامتی شد. شاید اگر متولیان گردشگری برای انجام تصمیمات خود از متخصصان و فعالان این حوزه مشورت گرفته بودند و تنها به دنبال جبران کوتاهی‌های خود با فراخواندن مردم به انجام سفر در نوروز نبودند، این خسارات متوجه بخش آسیب‌دیده گردشگری نمی‌شد.

گله‌های فعالان گردشگری

در یک سال گذشته، انتقادات بسیاری به عملکرد وزارت گردشگری در حمایت از فعالان این حوزه از سوی کارشناسان و نمایندگان اصناف مطرح شد، اما در روزهای اخیر فعالان و نمایندگان بخش‌های مختلف گردشگری در مجمع ملی تشکل‌های گردشگری ایران مسائلی را مطرح کردند، که می‌توان آن را آیینه تمام نمای گردشگری ایران در یک سال گذشته دانست:
جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتل‌داران ایران: «دو بسته حمایتی به بخش خصوصی گردشگری معرفی شد که این بسته‌ها نه تنها حمایتی در پی نداشتند، بلکه باید آن‌ها را بسته‌های ضد حمایتی دانست. نه تنها باری از دوش این صنعت بحران‌زده برنداشتند، بلکه با ناهماهنگی‌ها و عدم برنامه‌ریزی و عدم اجرای مصوبات، بسته‌هایی که عملاً نقش ضد‌حمایتی داشتند، ارائه شدند. بنابراین طرح این موضوع که از بخش خصوصی گردشگری حمایت به عمل آمد، ادعای بی‌اساسی است»
حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیات مدیره دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی: «بسیار ناراحت‌کننده است که مقام عالی‌رتبه در نظام بانکی کشور، در ازای درخواست تسهیلات با بهره پایین، به تاسیسات گردشگری توصیه کند همین وام را بگیرند و آن را در بانکی بگذارند و از سودش بهره‌مند شوند! این توصیه بهت‌برانگیز بود»
ابراهیم پورفرج، رئیس هیات مدیره جامعه تورگردانان ایران: «در یک سال گذشته نه تنها از ما حمایت نشد، بلکه بسیاری از نیروهای انسانی کارآمد‌مان را هم از دست دادیم؛ نیروهایی که سرمایه‌های صنعت گردشگری بوده و هستند و جدا شدن آن‌ها از این صنعت، خسارت بزرگی به آینده گردشگری است»
اکبر رضوانیان، نایب رئیس جامعه بوم گردی کشور: «صدور مجوزهای بی‌رویه به نام واحد بوم‌گردی از مشکلات این حوزه است. متاسفانه ۷۰ تا ۸۰ درصد از کسانی که مجوز واحد بوم‌گردی می‌گیرند، نه آموزش دیده‌اند، نه تجربه‌ای دارند و نه استانداردها را می‌شناسند»
نیما آذری، رئیس هیات مدیره انجمن موسسات آموزشی گردشگری کشور: «در سال ۹۹ کلاس‌هایی را با هفت، هشت نفر برگزار کردیم که در گذشته گاهی با بیش از ۵۰ نفر برگزار می‌شد. دل که نمی‌سوزانند هیچ، گاهی پیشنهادهایی به ما می‌دهند که باعث تاسف است. مثل همان پیشنهاد مسئولان بانکی، این‌که اگر وام ۱۲ درصدی مشکلی از شما حل نمی‌کند، دست‌کم می‌توانید این پول را در بانک بگذارید و سودش را بگیرید! معنای این حرف چیست؟ آیا معنایش این نیست که تاسیسات گردشگری را به جای کار در زمینه تخصصی خود به واسطه‌گری و دلالی دعوت می‌کنند؟»
علی صدرنیا، رئیس هیات مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی: «سال گذشته در جلسه‌ای گفتم گردشگری ما تا دو سال آینده هم راه نمی‌افتد و این حرف را طبق محاسبات دقیق زدم. وزیر گفت ما طی سه ماه گردشگری را به وضعیت عادی برمی‌گردانیم‌. در حالی‌که چنین چیزی ممکن نیست. گفتم بازار این‌طور نیست که تا دولت بگوید باید به حالت عادی برگردید، برگردد. هر عرصه‌ای مناسبات و اصول خودش را دارد»
محمدحسین یزدانی، رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران: «جای تاسف دارد که یک بسته را در دو مرحله در اختیار فعالان گردشگری قرار می‌دهند تا وانمود کنند که دو بسته حمایتی در نظر گرفته شده است. راهنمایان گردشگری قبل از کرونا هم با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند، در طول یک سال گذشته نیز سختی‌های مضاعفی را تحمل کردند. متاسفانه راهنمایان گردشگری آن‌قدر دچار مشکلات معیشتی هستند که نمی‌توانند وقت‌شان را به اندازه کافی صرف پیگیری مسائل صنفی کنند»

سوء مدیریت از کرونا پیشی گرفته‌

گردشگری در دنیا آماده می‌شود تا بعد از رخوتی یک ساله، تابستان را با سفر آغاز کند. واکسیناسیون عمومی در بسیاری از کشورها آغاز شده و فعالان گردشگری برنامه‌ریزی خود را برای شروع دوباره فعالیت‌هایشان آغاز کرده‌اند. در یک سالی که رکود بر دنیای سفر سایه انداخته بود، برنامه‌های بسیاری برای حمایت از شاغلان در صنعت گردشگری دنیا اجرا شد. طرح‌هایی با این هدف که کمترین آسیب متوجه فعالان این صنعت شود و متخصصان این حوزه برای امرار معاش کمتر به حوزه‌های دیگر مهاجرت کنند. در ایران اما دامنه سو مدیریت‌ها این‌قدر گسترده بود که حتی در صورت عادی شدن وضعیت و کنترل کرونا در آینده، نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای گردشگری متصور بود. بسیاری از نیروهای انسانی متخصص که بزرگترین سرمایه‌های این حوزه هستند، با دیدن بی‌مهری‌ها به اجبار به حوزه‌های فعالیت دیگری کوچ کردند تا چرخ زندگی را بچرخانند. بسیاری از دفاتر خدمات مسافرتی تن به تعطیلی دادند و بسیار تغییرات دیگر که جبران نمی‌شود و یا جبران آن‌ها هزینه بسیاری را به این بخش تحمیل می‌کند، همه باعث شده تا آینده‌ای مبهم برای گردشگری پیش رو باشد.
حالا که اختلاف نظرها بین مسئولان حوزه سلامت و مدیران بخش گردشگری درباره سفرهای نوروزی بالا گرفته است، شاید بتوان بیشتر از پیش انفعال وزارت گردشگری را در ایجاد این شرایط دخیل دانست. اگر این وزارتخانه به وظایف خود به درستی عمل کرده بود و تعامل خوبی با فعالان گردشگری داشت، به جای این‌که اعلام کند «گردشگری رو پا و سرحال است» اقدامی اثرگذار برای جبران خسارات وارده به این بخش صورت می‌داد، حالا مجبور نبود با به خطر انداختن جان مردم در شرایطی که ویروس جهش یافته کرونا در کشور تسری پیدا کرده است، به هر قیمتی برای انجام سفرهای نوروزی اصرار ورزد و رو در روی نگرانی‌های مسئولان حوزه سلامت بایستد و تلاش کند تمام سو مدیریت‌ها و قصور خود را با انجام سفرها در نوروز جبران کند.