سایت خبری پیام ما آنلاین | شمعی برای شهر روشن کنیم

نگاهی به ایده‌ رویدادی شهری که می‌خواهد کنشگری و مشارکت را به زندگی شهروندان باز گرداند

شمعی برای شهر روشن کنیم

از زمان شیوع ویروس کرونا، شهرها چهره دیگری به خود گرفته‌اند. صورت‌ شهروندان در نقاب ماسک‌ها پنهان شد. محدودیت‌های تردد و معاشرت، رنگ لبخند و زندگی را از شهرها ربوده است.





۱۴ اسفند ۱۳۹۹، ۰:۰۰

(محمدمهدی زنجانیان : معمار و طراح شهر) (محمد محمدخانی:معمار و طراح)(فاطمه ساعد:مشاور طرح)از زمان شیوع ویروس کرونا، شهرها چهره دیگری به خود گرفته‌اند. صورت‌ شهروندان در نقاب ماسک‌ها پنهان شد. محدودیت‌های تردد و معاشرت، رنگ لبخند و زندگی را از شهرها ربوده است. شهر تهران نیز از این تغییر در امان نبوده. پایتخت ایران شاید حتی بیش از سایر شهرها به واسطه بهره‌برداری ناکارآمد از فضایش مشمول این قاعده بود است. از طرفی رویکردهای بالا به پایین نهادهای سیاست‌گذار و کندی شهرداری‌ها در روندهای اجرایی، مسائل شهر را از برهه‌ای به برهه دیگر موکول و روند تغییر و فعال‌سازی فضاها و ایجاد امکان دسترسی برای عموم اقشار اجتماعی را به شدت کند کرده است.فضاهای شهر تهران، به خصوص در مقیاس محلی نظیر پارک‌ها، عمدتاً درگیر مساله فعال‌نبودن در «فضا-زمان»‌های مختلف زندگی شهری هستند. از دلایل عمده فقدان فعالیتی، «نابرابری دسترسی» گروه‌های مختلف اجتماعی به واسطه زیرساخت‌ها و تجهیزات ناکافی یا ناکارآمد (روشنایی، مبلمان شهری، زمین‌های بازی و …) است. به عنوان مثال، پیش از فراگیری ویروس کرونا، در سال 1398، بخشی از بوستان نهج‌البلاغه، اسکیت پارک، برای ماه‌ها در ساعات شب، به دلیل ناهماهنگی نهادهای مسئول بهره‌برداری، در خاموشی کامل و فقدان فعالیتی به سر می‌برد. موضوعی که منجر به محدود شدن ساعات استفاده شهروندان از فضاهای پارک و غلبه دسترسی محدود به گروه‌های خاص و وقوع ناهنجاری‌های اجتماعی در شب گردیده بود. اواخر زمستان همان سال، با شیوع و فراگیری ویروس کرونا و ایجاد محدودیت و حتی ممنوعیت‌های بهداشتی برای حضور و فعالیت شهروندان در محیط‌های بسته مانند باشگاه‌های ورزشی، سالن‌های سینما، تئاتر و … اهمیت فضای‌های باز شهری بیش از پیش آشکار و هویدا گردید. این قبیل فضاهای عمومی شهری بار سنگین حضور و فعالیت‌ اجتماعی شهروندان را در غیاب مکان‌های سربسته عمومی، بر عهده گرفتند. در چنین شرایطی و با وجود توصیه‌های اکید بهداشتی مبنی بر تجمع نکردن و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، حتی در فضاهای باز شهری، موضوع تاریکی زودهنگام بوستان نهج‌البلاغه که منجر به محدودیت زمانی کاربران برای استفاده و حضور در فضای بوستان شده بود، استفاده از این پارک را هم در ابهام قرار داده بود. همچنین بی‌توجهی و اهتمام مقامات و مسئولان شهری جهت برق‌رسانی و فعال‌سازی تجهیزات مربوط به نورپردازی و روشنایی فضای بوستان که پیش از این با تخصیص اعتبار و بودجه از سوی همان مقامات تعبیه و جاگذاری شده بود، بیش از گذشته مورد توجه بود. اما در ابتدای سال 1399، با وجود روشن شدن مقطعی بخش‌هایی از پارک از سوی بهره‌بردار، مسئله محدودیت دسترسی، به خصوص در فضاهای آستانه‌ای و رهاشده تاریک پارک همچنان پابرجا ماند. با ادامه شرایط بحرانی ناشی از ویروس کرونا، محدودیت‌های مکانی ورود به پارک‌ها در ابتدای شیوع ویروس و ممنوعیت‌های زمانی تردد و حضور بعد از ساعت 21 در ماه‌های اخیر؛ موجب تشدید نابرابری دسترسی و خاموشی کامل چهره شهر گردید.
به طور خلاصه می‌توان گفت که محدوده شمالی پارک نهج‌البلاغه، به عنوان نمونه‌ای از فضاهای عمومی شهر تهران، در طول حدود یک سال گذشته طیفی از نابرابری‌های دسترسی را در مقیاس‌های مختلف تجربه کرده است که منجر به تفکیک اجتماعی فضایی شده است. همانطور که اشاره شد، منشا این نابرابری­‌ها را می‌توان در لایه‌های مختلف سیاست‌گذاری، بهره‌برداری و بحران‌های ناشی از بیماری همه‌گیر‌ جستجو کرد.
با توجه به شرایط بحرانی ناشی از آثار سوء و روزافزون روحی، روانی و اجتماعی تاریکی و پژمردگی فضاهای شهری در کنار مصائب اقتصادی و چالش‌های جدی سلامت، پیدا کردن راه حل‌های سریع، ارزان و به دور از بروکراسی‌های متداول حکمرانی، جهت فعال‌سازی فضاهای شهری امری اجتناب ناپذیر است. چنین راه‌حل‌هایی از طریق ارتباط مستقیم طراحان با شهروندان، جهت ایجاد فرصت‌هایی برای حضور فعال شهروندان در شهر با رعایت اصول بهداشتی، هرچند در کوتاه مدت، در جهت ایجاد فضای امید در شهر، از اهمیت بالایی برخوردار است. اکنون سوال اصلی این است که که چگونه در شرایط بحران‌ سلامت و اجتماع، می­توان فضاهای باز شهری را با روش‌های ساده و قابل اجرا برای عموم پویا کرده و سطح دسترسی، مشارکت و تعاملات گروه‌های مختلف اجتماعی را در فضاهای رها شده بالا ببریم؟
در پاسخ به سوال مطرح شده، سلسله رویدادهای «برای شهر شمعی روشن کنیم» با محوریت ایجاد مداخلات سبک فضایی برای تشویق به حضور شهروندان و ایجاد بستری برای تجربه فضاهایی خیال‌انگیز و غیرمنتظره در بخش‌های تاریک پارک نهج‌البلاغه را طراحی و اجرا کردیم. علت انتخاب پارک نهج‌البلاغه به جای فضاهایی در مرکز شهر را می‌توان، رهاشدگی فضایی در مقیاس شهری و وجود فضاهای تاریک نفوذ ناپذیر متعدد بیان کرد. همچنین در این رویداد، علاوه بر فراهم کردن زمینه‌ای برای تدام روشنایی پارک و خلق فضایی برای گفت‌وگو، بر روش‌های اطلاع‌رسانی-کالبدی جهت ترویج الگوهای رفتاری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی حضور در فضای عمومی در دوران بیماری همه‌گیر، تاکید گردیده است.
رویکرد اصلی این رویداد برپایه «تجربه و تخیل»در شهر با به‌کارگیری تاکتیک‌های طراحانه «ارزان قیمت، دارای فناوری ابتدایی و کوتاه مدت» است. چنانکه جَنِت صادق‌خان، کمیسر سابق شهرداری نیویورک، به عنوان «قدرت اندیشیدن در مقیاس خرد در خصوص شهرها» بیان می‌کند. این تاکتیک‌ها موجب خلق تاثیرات نمادین-فضایی مقطعی، جلب توجه ذی‌نفعان در سیاست‌گذاری و تغییرات کالبدی با راهبردها و اثرات بلندمدت جهت سرزنده کردن محلات می‌گردد. به عبارتی، پروسه خلق مکان شهری به گونه‌ای است که شهر و شهروندان، در کنار هم و با تلاش برای ارتقا مکان‌هایی برای زندگی و فعالیت توانمند می‌شوند. همچنین، بیش از توجه به نتایج اقدامات کوتاه مدت، بر روند آشکارسازی ظرفیت‌های مختلف فضایی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی و به تعبیر والنتینا تالو، برنامه‌ریز شهری، بر مفهوم تخیل در مقابل دانش به عنوان ابزاری برای «اقدام» توجه می‌شود. به عبارتی، در این نگاه به تغییر در روند مرسوم طراحی از مراحل شناخت، تصمیم‌گیری و اقدام به تخیل در روند ارتقا کیفیت زندگی شهری و بازتعریف نقش طراحی شهری برای ارتقا «توانمندسازی» تاکید می‌شود.
ایده اصلی رویداد حول روشن کردن محدوده‌های تاریک، رها شده و ناامن پارک، با چیدمان شمع، جهت ایجاد بستری پویا برای گفت‌وگو، مکث و تداوم فعالیت در ساعات شب شکل گرفته است. دلیل انتخاب شمع به جای روش‌های دیگر روشنایی (فانوس‌های برقی، چراغ قوه و ..) سادگی، سهولت اجرا و رویت‌پذیری آن برای عموم مردم است. علاوه بر این‌که، ترکیب نور شمع‌ها، در میان یکنواختی منظر خاکستری شهر، اتمسفری خیال‌انگیز و چشم‌نواز برای حضور، مکث و تفکر ایجاد می‌کند.
از طرف دیگر کندی تصمیمات کلان مقامات شهری و بروکراسی هماهنگی‌های لازم میان نهادهای مختلف از جمله شهرداری و ادارات خدمات‌رسان شهری (اداره برق، …) جهت رفع مسائل فضاهای عمومی نظیر خاموشی فضاها، روندی طولانی و فرسایشی است. به این علت، در این ایده سعی شده تا با بهره‌گیری از روش‌های ساده مانند روشن کردن شمع به کمک کاربران فضا در محدوده‌هایی با دسترسی محدود، ضمن ایجاد زمینه مشارکت فعال کاربران جهت ابراز و اظهار نظرات و انتقادات خود و روشن کردن موقت و نمادین فضاها در ساعات ابتدایی شب و انعکاس اخبار مربوط به این رویداد در فضای مجازی، مشکلات و کمبودهای فضاهای عمومی شهری را در معرض و کانون توجه قرار داده و به نوعی مطالبه‌گری اجتماعی مسالمت‌آمیز جهت رفع کمبودها و تقویت امکانات و پتانسیل‌های فضاهای عمومی شهری را عملی و ترویج نماییم.
از طرفی بر اساس مطالعات «مراکز پیشگیری و درمان بیماری‌ها» در دوران شیوع بیماری‌های همه‌گیر مانند کرونا، فعالیت‌های فیزیکی و دسترسی به فضای سبز، برای سلامت جسم و روح اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. بسته شدن فضاهای عمومی یا بازگشایی بی‌رویه و سرریز جمعیتی در این فضاها، هر کدام می‌توانند اثرات مخربی برای کاربران فضا و به خصوص جمعیت آسیب‌پذیر (کودکان، افراد کم‌توان و کهن‌سال) در زمان شیوع کووید 19 داشته باشند. در اینجا سعی در تشویق به حضور در فضاهای سبز و باز در عین رعایت اصول بهداشتی مبتنی بر پروتکل‌های سازمان بهداشت جهان شده است. همچنین، علاوه بر پیام‌رسانی در زمان رویداد در قالب تابلوهای اطلاع‌رسانی، در نقاط خاموش پارک، از ابزارهای کالبدی مانند قرارگیری شمع‌ها روی سکوها و پله‌ها، در عین کارکرد روشنایی، به عنوان ابزاری برای ایجاد الگوهای فعالیتی جهت تاکید بر فاصله‌گذاری اجتماعی بهره گرفته شده است. پروژه «شمعی برای شهر» به عنوان گامی کوچک در جهت آشکار کردن ظرفیت‌های شهر و شهروندان است که امید به تغییر در فضاهای شهری به نفع مردم و افزایش دسترسی و تعامل را دارد.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *