سایت خبری پیام ما آنلاین | پایان برج سازی در بافت تاریخی مشهد

با تصویب طرح «حریم رضوی» در شورای عالی معماری و شهرسازی امیدواری‌ها برای حفظ خانه‌های تاریخی افزایش یافت

پایان برج سازی در بافت تاریخی مشهد

مسعود نبی‌دوست، کارشناس فرهنگ بومی و میراث فرهنگی: در بررسی‌های میدانی دو سال قبل به تعداد ۴۰۰ بنای قاجاری و پهلوی رسیدیم اما پیدا نیست تاکنون چه تعداد از آن‌ها تخریب شده است حفظ همه مساجد و حسینیه‌ها، ارائه ضوابط ویژه برای آثار فرهنگی و هویتی





پایان برج سازی در بافت تاریخی مشهد

۱۲ اسفند ۱۳۹۹، ۰:۰۰

ماجرای ویرانی خانه‌ها، بافت تاریخی و کوچ اجباری بیش از چهل هزار نفر از مردم اطراف حرم امام رضا (ع) ماجرای جدیدی نیست. از دهه هفتاد مردم بسیاری به دلیل طرح نوسازی بافت اطراف حرم مجبور به جابجایی شدند و بناهای ارزشمند فراوانی در طول این سال‌ها به بهانه توسعه نابود شد. سال ۷۲ که روند نوسازی و بهسازی بافت شهری اطراف حرم رضوی شروع شد، اول قرار بود ایراد کوچه‌های تنگ و تاریک برطرف و خیابان‌ها تعریض شود تا ماشین‌های امداد و آتش‌نشانی راحت‌تر بتوانند رفت‌و‌آمد کنند، اما با گذر زمان ارزش زمین‌های منطقه عیان و تجاری‌سازی اولویت شد. در طول سال‌های گذشته اهالی اطراف حرم نامه‌های فراوانی نوشتند و از ساخت و سازها و گرفتن زمین‌هایشان گله کردند و در این میان خانه‌های تاریخی فراوانی هم ویران شدند. دیروز «طرح حریم رضوی» در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب رسید که فعالان میراث فرهنگی را به توقف برج‌سازی و حفظ بافت تاریخی مشهد امیدوار کرده است.25 سال پس از آغاز طرح توسعه بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) و آغاز نارضایتی‌ها، از سال پیش طرح ویژه تفصیلی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی در دستور کار قرار گرفت و حالا تصویب این طرح امیدواری‌هایی را برای ساکنان این منطقه و فعالان حوزه میراث ایجاد کرده و قرار است بر اساس این طرح از مرتفع‌سازی جلوگیری شود. از دیگر مواردی که در این طرح به آن اشاره شده حفظ تمامی مساجد و حسینیه‌ها، ارائه ضوابط ویژه برای آثار فرهنگی و هویتی، احیای۲۷ محور تشرف و نیز رونق‌بخشی به سایر گذرهای تاریخی است که مورد تصویب شورای‌عالی معماری و شهرسازی قرار گرفته است و همچنین قرار است زمینی به بیش از ۱۰هزار محل پارک خودرو در قالب پارکینگ‌های عمومی در حاشیه محور شارستان با جانمایی مناسب و نیز تقویت حمل‌و‌نقل عمومی داده شود. این طرح فعالان شهری و میراث را تا حدی امیدوار کرده که از برج‌سازی در بافت ارزشمند منطقه ثامن جلوگیری شود و بتوان خانه‌های تاریخی را حفظ کرد.
به این ترتیب و بر اساس اعلام شورای‌عالی شهرسازی، طرح حریم رضوی با خروج از بن‌بست «تمکلات اجباری» توانسته بیش از سه هزار پلاک را از تملک اجباری خارج و نوسازی پلاک‌های باقیمانده بر پایه ضوابط تسهیل‌کننده را توسط مردم و ساکنان مهیا کند. افزایش سهم اماکن اقامتی ارزان به دو برابر و افزایش سرانه فضای سبز و سایر کاربری‌های خدماتی نسبت به گذشته هم از مهم‌ترین نتایج این طرح است. طرحی که شاید بتواند با عملیاتی شدنش خانه‌های باقی‌مانده در منطقه تاریخی ثامن را نجات دهد.
ویرانی گسترده خانه‌های تاریخی
آمار دقیقی از تعداد خانه‌های تاریخی تخریب شده در منطقه ثامن وجود ندارد اما خبرهای جسته و گریخته در سال‌های گذشته نشان از ویرانی‌های گسترده دارد. تخریب خانه اسماعیلی، خانه نیلی، مسجد حوض معجردار و خانه قلاب‌دوزها از جمله این موارد است.
احسان زهره‌وندی، مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن هم پیش از این در گفت‌وگویی با مهر گفته بود که از میان 50 اثر ثبتی منطقه ثامن، 6 اثر در مجموعه حرم مطهر و دیگر آثار در بافت پیرامونی حرم مطهر قرار دارد و از این میزان 12 اثر تاریخی شامل بدنه خیابان نواب، سرای ترکمن‌ها، خانه حناساب، بدنه خیابان شیرازی، دو خانه سبزواری‌ها، سردر مدرسه باقریه، نمای خانه تقوی، خانه جوان صبور، خانه براتی، سرای فولادکار و خانه زرین‌زاده به علت اجرای طرح نوسازی توسط مالکان تخریب و علاوه بر این دو خانه علیزاده و سرسرای امیرفخریان از فهرست ثبت خارج شده است.
در سال‌های اخیر هم چند خانه مهم به جمع خانه‌های ویران شده پیوست. نمونه‌اش خانه تاریخی بندار بود که شهریور سال گذشته تخریبش کردند؛ خانه‌ای که به اعتقاد کارشناسان از معدود خانه‌های تاریخی مربوط به دوران افشاریه در شهر مشهد بود و قدمتی به مراتب بیشتر از بناهای بافت پیرامونی حرم مطهر داشت. همان زمان وفا ثابتی، مدیر پایگاه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری منطقه ثامن مشهد در واکنش به تخریب خانه بندار به قدس گفت که این آثار ارزشمند تاریخی و شناسایی شده باید در حد امکان پایش و نگهداری می‌شد. به گفته او تعداد زیادی از بناهای موجود در بافت قدیمی منطقه ثامن اینچنین شرایطی دارند، اما برخی از آن‌ها اولویت دارند و خانه بندار نیز از همین دست بود.
برای این خانه حتی پرونده ثبتی تهیه شده بود و مقدماتش را فراهم کرده بودند، اما ویرانش کردند. سال ۹۷ هم گودبرداری غیراصولی در پروژه تجاری-اقامتی مجاور خانه سیدان باعث شد این خانه تاریخی واقع در منطقه ثامن ویران شود. همان زمان هم قربانعلی شیرازی، معاون شهرسازی شهرداری منطقه ثامن با اعلام این‌که عامل واقعی این فرونشست حفاظت منفعلانه ‌میراث‌فرهنگی استان از خانه‌های تاریخی بافت قدیمی مشهد است، گفت: «متأسفانه از آنجایی که میراث‌فرهنگی اعتبار لازم را برای استحکام‌بخشی آثار ثبتی این منطقه ندارد، در چنین مواقعی، به دنبال متهم کردن شهرداری است تا خودش را از موضوع مبرا اعلام کند.» متهم هر که بود خانه سیدان هم در کنار دیگر خانه‌های تاریخی منطقه از بین رفت.
میراث‌فرهنگی بی‌توجه بود
مسعود نبی‌دوست، کارشناس فرهنگ بومی و میراث‌فرهنگی که چند سالی است بر تحولات بافت تاریخی منطقه ثامن تمرکز دارد، به «پیام‌ما» می‌گوید: «میراث‌فرهنگی در این سال‌ها توجه خاصی به این منطقه نداشته و آن‌ها به صورت داوطلبانه و در دو سال قبل لیستی از آمار خانه‌های میراثی تهیه کردند و با این حال میراث‌فرهنگی حتی این لیست را که داوطلبانه هم تهیه شده بود از آن‌ها نگرفت.
این منطقه از مشهد، منطقه‌ای اصیل و تاریخی است و می‌توان آن را مشهد دوره شاه طهماسب صفوی دانست. تعداد بناهای تاریخی در محلاتی چون نوغان، سرشور، بالاخیابان، پایین‌خیابان و سایر محلات قدیمی شاید بیش از هزار اثر بود اما در دهه هفتاد که مسئولان طرح تفصیلی طاش نامه‌نگاری‌هایی را با میراث‌فرهنگی انجام دادند، سازمان میراث‌فرهنگی تعداد آثار و خانه‌های تاریخی را فقط چهار مورد دانست و بعدها در دهه 80 که دیگر طرح طاش تصویب شده بود میراث‌فرهنگی تعدادی از خانه‌های تاریخی دیگر را ثبت کرد.» زمانی که شاید دیگر برای ثبت دیر بود و بسیاری از این خانه‌ها نابود شده بودند. یکی از آن خانه‌ها، خانه مقبل‌السطلنه در اطراف حرم بود که حالا از آن صحبت می‌شود اما به گفته نبی‌دوست خبر ندارند که این خانه پنج سال است تخریب شده است.
«ما در بررسی‌های میدانی از منطقه که دو سال قبل انجام دادیم به تعداد ۴۰۰ بنای دوره قاجاری و پهلوی رسیدیم که با ارزش بودند و مناسب الگوی شهرسازی و تاریخی مشهد. از آن زمان تاکنون نمی‌دانیم چه تغییراتی ایجاد شده و چند خانه تخریب شده اما آخرین آمار از خانه‌های تاریخی منطقه وجود همین ۴۰۰ بنای تاریخی است.»نبی‌دوست حالا می‌گوید طرح فعلی به نسبت سایر طرح‌ها طرح خوبی است و حداقل امکانی که در مقایسه با گذشته به آن اضافه شده حضور افراد بومی و محلی در آن است.
هرچند هر طرحی خطاهایی دارد و نمی‌تواند کامل باشد اما در نهایت مردم در طرح فعلی به داخل بافت آمده‌اند. «در طرح‌های گذشته نهادها و ارگان‌ها مالک بودند و هر کجا را که نگاه می‌کردیم، سطح تملک نهادها آن‌قدر زیاد بود که امکان حضور دیگران را به کلی سلب کرده بود. در آن شرایط خانه‌ها از مردم گرفته شده و برایشان مشکلات گسترده ایجاد شده بود.» این در حالی است که به گفته او حضور مردم سوداگری را کاهش می‌دهد، همین کاهش سوداگری هم می‌تواند به نفع حفظ میراث و تاریخ منطقه ثامن باشد.
«در سال‌های گذشته خانه‌های بسیاری را از دست دادیم. با تخریب بخشی از منطقه نوغان و چهارباغ که خانه‌های خوبی را آنجا شناسایی کرده‌ بودیم هم بخش دیگری از خانه‌های تاریخی‌مان را دیگر نداریم.»
او می‌گوید این طرح اگر عملیاتی شود می‌تواند مردم را به منطقه برگرداند و همین هم عاملی شود تا خانه‌های تاریخی باقی‌مانده حفظ شود.
همه اینها اما منوط به این است که طرح فعلی با دقت و جدیت اجرایی شود تا سرانجام شاید بتوان بافت بازمانده را حفاظت کرد، خانه‌های بیشتری را از خطر تخریب نجات داد و مردم رفته از محله و آن‌ها که مجبور به واگذاری زمین‌هایشان شدند، امکان بازگشت داشته باشند.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

مرتب پایش می‌کنیم، جای نگرانی نیست

توضیحات سازمان انرژی اتمی درباره آلودگی رادیواکتیو رودخانه ارس

مرتب پایش می‌کنیم، جای نگرانی نیست

همکاری‌های هسته ای برای حفظ محیط زیست

امضای تفاهم‌نامه همکاری میان سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان انرژی اتمی کشور

همکاری‌های هسته ای برای حفظ محیط زیست

اظهار امیدواری «اسلامی» و «گروسی» به حل اختلاف‌ها

در نشست خبری مشترک رئیس سازمان انرژی اتمی کشور و مدیرکل آژانس بین‌المللی اتمی مطرح شد

اظهار امیدواری «اسلامی» و «گروسی» به حل اختلاف‌ها

سفر گروسی برای حل مسائل پادمانی

آخرین وضعیت گفت‌وگوهای بین‌المللی مقامات ایران و غرب درباره پرونده هسته‌ای

سفر گروسی برای حل مسائل پادمانی

آغاز هفته‌ای دیگر با تحریم‌های تازه

واکنش‌ها به صدور قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران ادامه دارد

آغاز هفته‌ای دیگر با تحریم‌های تازه

لغو سفر بازرسان آژانس به تهران

نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تمرکز بر پرونده هسته‌ای ایران برگزار شد

لغو سفر بازرسان آژانس به تهران

بازگشت به میز مذاکره؛ امید به احیای برجام

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ادامه گفت‌وگوها با تهران در هفته‌های آتی خبر داد

بازگشت به میز مذاکره؛ امید به احیای برجام

رهبران چند کشور اروپایی نگاه‌های افراطی و شتابزده دارند

همزمان با سفر وزیر خارجه بلاروس به تهران، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رئیس رژیم صهیونیستی با وزیر خارجه آمریکا دیدار کردند

رهبران چند کشور اروپایی نگاه‌های افراطی و شتابزده دارند

اتحادیه اروپا خواستار «همکاری کامل» ایران با آژانس شد

اتحادیه اروپا خواستار «همکاری کامل» ایران با آژانس شد

توافق برای تعویض حافظه دوربین‌های نظارتی

ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر برخی مسائل فنی نظارتی بیانیه‌ مشترکی را منتشر کردند

توافق برای تعویض حافظه دوربین‌های نظارتی

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *