آلودگی هوا هر ساله جان میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان می‌گیرد؛ اما شاید کمتر کسی به بزرگی این عدد توجه کند. تحقیقات جدید نشان داده که آلودگی هوای ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی مثل زغال‌سنگ و نفت عامل مرگ 8.7 میلیون نفر در سراسر جهان در سال 2018 بوده است. این عدد سرسام‌آور بدان معناست که از هر 5 مرگی که در آن سال رخ داده، یکی به دلیل آلودگی هوا بوده است.

کشورهایی که بیشترین میزان سوزاندن سوخت‌های فسیلی را اعم از نیروگاه‌ها، خانه‌ها و وسایل نقلیه دارند، آمار مرگ‌ومیرشان به دلیل آلودگی هوا نیز بیشتر است. گاردین گزارش داده که در تحقیقات جدیدی که منتشر شده، در آمریکا و اروپا، از هر 10 مرگ، یکی به دلیل آلودگی هوا بوده و این عدد برای شرق آسیا از جمله چین بسیار بیشتر است؛ تقریبا از هر سه مرگ، یکی ناشی از آلودگی هوا بوده است. نرخ مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در سال 2018 در آمریکای جنوبی و آفریقا به شکل چشمگیری پایین‌تر است.
تعداد کشته‌شده‌ها بیش از برآوردهای پیشین است، به طوری که محققان این پژوهش را متعجب کرده است. «الوس مارایس»، جغرافیدان و یکی از همکاران این پژوهش می‌گوید: «در ابتدا که نتایج را به‌دست آوردیم، مردد بودیم، چون این اعداد حیرت‌آور بود. اما هرچه پیش رفتیم، اثرات، بیشتر به اثرات آلودگی پی بردیم.» او در ادمه می‌گوید: «این موضوع بسیار فراگیر است. هرچه اثرات آلودگی را بیشتر بررسی می‌کنیم، نتایج بیشتری پیدا می‌کنیم.»
در این پژوهش که حاصل کار مشترک محققان دانشگاه هاروارد، بیرمنگام، لستر و دانشگاه کالج لندن است، آمده که 8.7 میلیون مرگ در سال 2018 نمایانگر «نقش اصلی در مرگ‌و میر و بیماری‌های جهانی» است. تعداد کشته‌های ناشی از آلودگی هوا بیش از مجموع افرادی است که هر ساله در جهان در اثر دخانیات و مالاریا می‌میرند.
دانشمندان ارتباطاتی را میان آلودگی گسترده هوا ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی و موارد بیماری‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی حتی از دست دادن بینایی پیدا کرده‌اند. بدون انتشار گازهای ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی، میانگین امید به زندگی در جمعیت جهان می‌تواند تا بیش از یک سال افزایش پیدا کند؛ این در حالی است که به این ترتیب هزینه‌های اقتصادی و بهداشتی جهانی نیز حدود 2.9 هزار میلیارد دلار کاهش خواهد یافت. تخمین‌های جدید از مرگ‌ومیر که در مجله تحقیقات محیط زیستی منتشر شده، بیشتر از نتایج تلاش‌های پیشین برای تعیین کمیت هزینه مرگ‌ومیر ناشی از سوخت‌های فسیلی است. به عنوان مثال، در یک گزارش بزرگ در مجله لنست که در سال 2019 منتشر شد، آمده بود که سالانه 4.2 میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل آلودگی هوای ناشی از گرد‌و‌غبار و همچنین دود آتش‌سوزی جنگل‌ها و همچنین سوزاندن سوخت‌های فسیلی جان خود را از دست می‌دهند. پژوهش جدید، تجزیه و تحلیل دقیق‌تری را از تاثیر ذرات معلق در هوا که توسط نیروگاه‌ها، اتومبیل‌ها، کامیون‌ها و سایر منابع تولید گازهای فسیلی، متصاعد می‌شود صورت داده است. این ذرات معلق به PM2.5 معروف هستند چرا که قطر این ذرات کمتر از 2.5 میکرون – یا به عبارت دیگر، حدود 30 برابر کوچکتر از قطر تار موی انسان است. وقتی این ذرات ریز آلودگی توسط انسان‌ها استنشاق می‌شود، در ریه‌ها قرار می‌گیرد و می‌تواند مشکلات متعددی را برای سلامتی ایجاد کند. «نیلو تومالا»، پزشک گوش، حلق و بینی در دانشکده پزشکی و علوم بهداشتی دانشگاه جورج واشینگتن می‌گوید: «مردم این را نمی‌دانند که آلودگی هوا، قاتل نامرئی است. هوایی که تنفس می‌کنیم، بر سلامت همه به‌ویژه کودکان و افراد مسن، افراد کم‌درآمد و افراد رنگین‌پوست تاثیر می‌گذارد. معمولا بدترین تاثیر آلودگی هوا روی مردمی است که در مناطق شهری زندگی می‌کنند.»
محققان به جای این‌که فقط به تخمین‌های میانگین که توسط ماهواره‌ها و با کمک مشاهدات سطحی صورت می‌گیرد تا طیف وسیعی از ذرات کوچک‌تر از 2.5 میکرون را از منابع مختلف آلودگی محاسبه کنند، سراغ یک مدل سه بعدی جهانی از جو زمین رفته‌اند که توسط ناسا مورد استفاده قرار می‌گیرد و وضوح بیشتری دارد که می‌تواند تفاوت میان منابع مختلف آلودگی را تشخیص دهد. «کارن وُرا»، فارغ‌التحصیل دانشگاه بیرمنگام و یکی از همکاران پژوهش جدید انجام شده می‌گوید: «ما می‌خواستیم به جای تکیه بر میانگین‌های آلودگی‌های پخش دشه در مناطق بزرگ، نقشه آلودگی و محل زندگی مردم را تهیه کنیم تا بتوانیم دقیق‌تر بفهمیم که مردم در هر منطقه چه هوایی را استنشاق می‌کنند.» سپس محققان بر اساس بخش جدیدی از تحقیقات، ارزیابی جدیدی از خطر را انجام دادند که نشان می‌داد میزان مرگ‌و‌میر ناشی از انتشار سوخت‌های فسیلی، حتی در غلظت‌های نسبتا پایین، بسیار بالاتر از یافته‌های پیشین است. داده‌ها از سال 2012 و پس از آن نیز از سال 2018 گرفته شد تا نقش بهبود کیفیت هوا در چین مورد بررسی قرار بگیرد. مرگ‌ومیرها نیز برای افراد بالای 15 سال محاسبه شده است.
نتایج این پژوهش، یک تصویر جهانی متنوع را نشان می‌دهد. «الوس مارایس»، یکی از همکاران این پژوهش می‌گوید: «کیفیت هوای چین در حال بهبود است اما غلظت ذرات ریز آن هنوز به شکل سرسام‌آوری بالا است؛ کیفیت هوای ایالات متحده آمریکا نیز در حال بهبود است، گرچه نقاطی در شمال شرق وجود دارد که آلودگی در آن‌ها زیاد است. اروپا نیز تلفیقی از شرایط بسیار متفاوت است. هند اما سراسر آلودگی است.»

دلیل تکراری

به گفته «جورج تورستون»، متخصص آلودگی هوا و بهداشت در دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک که البته در این پژوهش حضور نداشته، «تعداد کشته‌ها در این مطالعه ممکن است دست‌کم گرفته شده باشد.» او می‌گوید: «با این حال، به طور کلی این پژوهش جدید، واضح‌تر از هر زمان دیگری نشان می‌دهد که وقتی از هزینه‌های انسانی آلودگی هوا و تغییرات آب‌وهوایی صحبت می‌کنیم، یک دلیل اصلی و تکراری وجود دارد: سوزاندن سوخت‌های فسیلی.»
«فیلیپ‌ج.‌لندریگان»، مدیر برنامه بهداشت عمومی جهانی در کالج بوستون می‌گوید: «پژوهش‌های اخیر در حال بررسی دقیق‌تر توابع هستند و مقالاتی هم که منتشر شده، از این توابع جدیدتر برای تهیه تخمین‌های دقیق‌تر در مورد مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا استفاده می‌کنند.» او اضافه می‌کند: «من این موضوع را بسیار مهم می‌دانم که مدل‌های ارزیابی خطرات مختلف در حال توسعه است، چراکه توسعه این مدل‌ها ما را وادار می‌کند تا مفروضات مدل‌های قبلی و فعلی را دوباره بررسی کنیم و این باعث تخمین‌های دقیق‌تر و ایجاد مدل‌های جدیدتر می‌شود.»
«اِد آول»، رئیس بخش بهداشت محیط زیست در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی می‌گوید: «نویسندگان این پژوهش از روش‌های بهبودیافته برای تعیین کمیت قرارگیری در معرض آلودگی هوا و سندسازی بهترِ نتایج سلامتی استفاده کردند تا به این نتیجه ناخوشایند برسند که آلودگی هوای ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی بیشتر از آنچه تخمین زده شده، به سلامت جهانی آسیب می‌رساند.» مارایس، جغرافیدان می‌گوید: «سوخت‌های فسیلی تاثیر زیادی بر سلامتی، آب‌وهوا و محیط زیست دارد و ما باید واکنش سریع‌تری را برای مقابله با آن داشته باشیم.
بعضی از دولت‌ها اهدافی خنثی در زمینه تولید کربن دارند اما شاید لازم باشد که با توجه به آسیب‌های زیادی که آلودگی هوا به سلامت جامعه وارد کرده، آن‌ها را مجبور به حرکت در مسیر کاهش تولید کربن کنیم. ما فوریت بیشتری نیاز داریم.»