سایت خبری پیام ما آنلاین | حبس طولانی بقعه هفتصد‌ساله

سازه بتنی اوقاف در حریم مقبره یوسف رضا بعد از سه سال هنوز جمع نشده است

حبس طولانی بقعه هفتصد‌ساله

معاون میراث‌فرهنگی استان تهران: اگر اداره اوقاف جواب نامه‌‌هایمان را ندهد، شکایت ‌می‌کنیم. ‌هیچ اثری از سنگ قبرهای 200 ساله نیست. همان طور که مشخص نشد ضریح چند صد ساله مقبره یوسف رضا چه شد. همه چیز از طرح توسعه مقبره یوسف رضا شروع شد.





۱۳ بهمن ۱۳۹۹، ۱۰:۳۲

‌هیچ اثری از سنگ قبرهای 200 ساله نیست. همان طور که مشخص نشد ضریح چند صد ساله مقبره یوسف رضا چه شد. همه چیز از طرح توسعه مقبره یوسف رضا شروع شد؛ سه سال پیش سازه‌ای بتنی را چشم در چشم بقعه تاریخی علم کردند و هیچ‌کس حریف اداره اوقاف پیشوا نشد. بی‌توجهی طولانی به این اثر باعث شده ضلع غربی و شرقی بنای 700 ساله نم بگیرد و موریانه‌ها در شرقی را بخورند. بعد از این همه، اداره اوقاف شرط گذاشته که اگر میراث‌فرهنگی شهرستان پیشوا، اثر را مرمت کند، سازه بتنی‌اش را جمع می‌کند. میراث تهران اما زیر بار این وعده نرفته است.

دور تا دور عمارت استوانه‌ای یوسف رضا پر بود از سنگ قبرهای قدیمی. قدمت بعضی از آن‌ها به 200 سال هم می‌رسید. سال‌ها قبل روستاییان آداب و رسومی خاص برای دفن اموات داشتند. اگر مرده زن بود روی سنگ قبرش آینه، شانه دو سر، نخ و سوزن و مهره هک می‌‌کردند و اگر هم مرد بود، شانه یک سر. این آداب‌و‌رسوم شامل کسب و پیشه اموات هم می‌شد. مثلا اگر مرده شکارچی بود، روی سنگ قبرش نشانه‌های شکار هک می‌شد. همین تصاویر هک شده در کنار نوشته‌های چند زبانه روی سنگ قبرها، این قبرستان را خاص کرده بود. هیات امنا اما تصمیم گرفتند برای حفاظت از این سنگ مزارها آن را با سیمان، دور تا دور دیوار صحن امامزاده بچینند اما سال‌ها بعد با طرح توسعه امامزاده اثری از آن سنگ‌ قبرها باقی نماند. آن‌ها در توجیه این ویرانی گفتند چون قبور با سیمان چسبانده شده، سنگ‌ها هنگام بیرون کشیدن، تخریب شده است. درست مثل ضریح 350 ساله‌‌ای که اوقاف در اواخر دهه 80 آن را برداشت و حالا میراث مدعی است که مربوط به دوره معاصر بوده و ارزشی نداشته است.

توافق بی‌سرانجام میراث و اوقاف

محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری یک سال پیش درباره تخریب‌هایی که اداره اوقاف ورامین برای طرح‌های توسعه انجام داده، گفته بود: «موارد مختلف تخریب و تعرض به این دست آثار تاریخی اغلب به این دلیل است که این بناها به ‏صورت هیات امنایی اداره می‌شوند و مشکل ما این است که یک سری کار سرخود اتفاق می‌افتد، حتی ‏بدون تصویب خود سازمان اوقاف و امور خیریه. اما حالا رفته‌ایم و تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌ایم تا یکی یکی ‏این موارد را با کمیته حل کنیم. این تفاهم کلی و برای همه آثاری است که در دست سازمان اوقاف است تا همه ‏تغییرات و ساخت‌وسازها از این به بعد با هماهنگی اتفاق بیفتد.»
این هماهنگی‌ها بعد از تخریب سه مسجد صفوی و ثبت شده حصار ‏حسن بیک، حاجی آباد سالار و مسجد صفوی جعفرآباد جنگل بود و قرار بود تا با این تفاهم جلوی تخریب آثار تاریخی دیگر که در مالکیت اوقاف گرفته شود. اما عمارت استوانه‌ای یوسف رضا هم بهره‌ای از این هماهنگی نبرد. اداره اوقاف که در سال 97 نماد شهرستان یوسف رضا را پشت یک سازه بتنی محصور کرد، هنوز از این تعرض آشکار کوتاه نیامده است.

نگهداری بخش‌هایی از ضریح در موزه مردم‌شناسی

فاصله شبستان نیمه‌ساخته تا مقبره یوسف ابن حسین ابن زین حتی به یک متر هم نمی‌رسد. مقبره این عارف بزرگ از سه طرف شمالی، جنوبی و غربی توسط این شبستان نیمه‌ساز، محصور شده است. طرح توسعه را اداره اوقاف شهرستان پیشوا شروع کرد؛ درست بعد از تخریب دیوار دور امامزاده و دور انداختن سنگ قبرهای قدیمی، سنگ‌هایی که همان موقع از سمت پژوهشگران و تاریخ‌نگاران پیشوا و ورامین در کنار بقایای ضریح جمع‌آوری شد تا به جای این‌که دور ریخته شود، در موزه مردم‌شناسی نگهداری شود. محمد امینی، پژوهشگر و نویسنده چند کتاب تاریخ‌شناسی در گفت‌وگو با «پیام‌ما» ماجرا را این‌طور روایت می‌کند: «دیدیم ضریح را انداختند کنار. ضریحی که از چوب صندل بود و محکم و به همین راحتی‌ها نمی‌شکست. این اتفاق همان موقعی رخ داد که برای موزه مردم‌شناسی ورامین تلاش می‌کردیم. برای همین تصمیم گرفتیم که بخشی از ضریح که سالم باقی مانده بود را در کنار کاشی‌ها و سنگ قبرها در موزه مردم‌شناسی ورامین نگهداری کنیم تا بیش از این تخریب نشوند و برای آیندگان بمانند.»
روی دیوار دور امامزاده قریب به 20 سگ قبر قدیمی بود که نیمی از آن‌ها را اداره اوقاف شکست و نیمی دیگر را به اتاقی موسوم به انباری امامزاده منتقل کردند. مجید ژاله‌نیا، مسئول دفتر میراث‌فرهنگی شهرستان پیشوا به «پیام‌ما» می‌گوید: «قبرها را در زمان بهسازی فضا جمع‌آوری کردند و روی دیوار ورودی ضلع شرق گذاشتند. اما اشتباه این بود که از سیمان برای چسباندن قبور و نگهداری روی دیوار استفاده کردند و بعدها که آمدند دیواره و نرده‌ها را جمع کنند، این قبور هنگام درآوردن شکست.» به گفته ژاله‌نیا اکنون نزدیک به نیمی از قبور شکسته‌اند و مابقی به انبار امامزاده منتقل شده‌اند. او درباره ضریح هم می‌گوید: «مستنداتی دال بر این‌که ضریح قدیمی یا گره‌چینی باشد، نداشتیم. ضریح مربوط به دوره معاصر بود و جنسش از چوب بود.»

توافق میراث با اوقاف مانع تخریب نشد

سکوت فعالان میراث‌فرهنگی بعد از ساخت‌و‌ساز شبستان در مجاور بقعه یوسف رضا شکست. اداره میراث‌فرهنگی شهرستان پیشوا از اداره اوقاف شهرستان شکایت کرد و قرار شد که این سازه بتنی قلع و قمع شود. این‌که چرا بعد از توافق مونسان با رئیس اداره اوقاف باز هم این تخریب‌ها ادامه داشته را مرتضی ادیب‌زاده، معاون میراث‌فرهنگی تهران، این گونه پاسخ می‌دهد: «همان سال 97 که اداره اوقاف برای ساخت این شبستان، درخواست داشته میراث‌فرهنگی با آن مخالفت می‌کند و از آن‌ها درخواست می‌کند که اگر طرحی دارند با حفظ حریم و منظر بنا طرحشان را به معاونت میراث‌فرهنگی تهران ارسال کنند اما تا این لحظه طرح را نفرستاده‌اند. هرچند ما هم کار را متوقف کرده‌ایم و گفته‌ایم که این سازه جمع شود.»
او در گفت‌وگو با «پیام‌ما» از فرستادن نامه دیگری در مرداد ماه امسال به اداره اوقاف می‌گوید: «در این نامه تاکید کردیم که هرگونه ساخت‌و‌ساز در حریم و عرصه این بقعه ممنوع است اما اداره اوقاف تاکنون پاسخی به نامه‌های ما نداده است. اگر باز هم به نامه ما جواب ندهند از طریق حقوقی اقدام می‌‌کنیم و با دستور مقام قضایی سازه را جمع می‌کنیم. اما به هر حال این روند محدود به یوسف رضا نیست و اوقاف در بسیاری از امامزاده‌های دیگر هم در راستای توسعه بقعه تاریخی این سازه‌های ناهمگون را می‌سازد.»

ارسال پرونده به دادسرای ویژه روحانیت

مسئول دفتر اداره میراث‌فرهنگی شهرستان پیشوا اما روایت دیگری دارد. ژاله‌نیا درباره چرایی جمع نشدن این سازه بتنی می‌گوید: «طی شکایتی که ما در شهرستان کردیم، نهایتا شعبه رسیدگی‌کننده، اعلام کرد که چون رئیس اداره اوقاف روحانی است، صلاحیت رسیدگی به این مسئله را ندارد و باید پرونده به دادسرای ویژه روحانیت برود. برای همین هم پرونده به تهران فرستاده شد و زمانی به همین منوال گذشت.» او درباره سرانجام توافق بین اداره میراث و اوقاف هم می‌گوید: «قرار شد توافقی بین میراث‌فرهنگی و اوقاف صورت گیرد با این مضمون که اوقاف سازه‌ای که اطراف آستانه اجرا کرده جمع کند و میراث‌فرهنگی در ازای این کار برای مرمت آستانه و امامزاده اعتباری تخصیص دهد. این صورتجلسه در دوره مدیریت قبلی آماده و کارشناسی شد اما در نهایت با تغییر مدیر کل میراث استان و اوقاف به تایید نرسید.»
به گفته او اختلاف اصلی بر سر هزینه مرمت بوده است. «میراث استان به ما اعلام کرد که این موضوع باید کارشناسی شد و واحد حقوقی در این باره نظر دهد. به هر حال میراث‌فرهنگی زیر بار این موضوع نمی‌رفت که تعهد دهد که در ازای برچیده شدن سازه اعتبار بیاورد. می‌گفتند اگر اعتبار داشته باشیم چون بنا تاریخی و ثبت ملی است، هزینه می‌کنیم و تعهدی نمی‌دهیم.»

مرمت تا قبل از سال شروع می‌شود

وضعیت مقبره یوسف رضا از زمستان پیش بدتر شده است. بخشی از دیوارها را نم گرفته و موریانه به جان یکی از درهای قدیمی افتاده. محمدرضا تاجیک، فعال میراث‌فرهنگی ورامین و کارشناس ارشد تاریخ به ‏‏«پیام‌ما» می‌گوید: «بنا در قسمت شمالی و غربی رطوبت گرفته و درِ چوبی قدیمی ضلع شرقی که در سه دهه قدیم موریانه خورده، به شدت در حال تخریب است و فرصت زیادی تا ریزش ندارد.»
با این همه رئیس اداره میراث‌فرهنگی شهرستان پیشوا وعده می‌دهد که بنای تاریخی را تا قبل از پایان سال مرمت کنند: «مدتی است که مدیر اوقاف شهرستان تغییر کرده و ما با مدیر جدید صحبت کردیم و توافق کردیم برای جمع‌آوری سازه و مرمت بنا. پیمانکار هم تا قبل از پایان سال مشکل نم‌زدگی را برطرف می‌کند.» به گفته او اعتبار این مرمت نیز مصوب شده است و قرار است میراث به کار حفاظت و مرمت مشغول باشد و اوقاف ستون‌های بتنی را جمع‌آوری کند، هرچند این وعده‌ها با آنچه مدیر کل میراث استان می‌گوید، در تضاد است.

به اشتراک بگذارید:





پیشنهاد سردبیر

مسافران قطار مرگ

مسافران قطار مرگ

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *