سایت خبری پیام ما آنلاین | هشدار غبار در خلیج گرگان

هشدار غبار در خلیج گرگان





۲۳ آذر ۱۳۹۹، ۱۰:۳۶

راهکارهای پایداری خلیج گرگان در شرایط کاهش تراز آب بررسی شد

هشدار غبار در خلیج گرگان

رئیس پژوهشکده علوم جوی: ادامه روند خشکی می‌تواند این منطقه را به منبع غبار محلی تبدیل کند.

|پیام ما| یک چهارم خلیج گرگان را خشکیده و ادامه این شرایط این زیستگاه را به کانون غبار تبدیل خواهد کرد. این هشدار تازه پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی است. برآوردهای تازه نشان می‌دهد میزان تبخیر خلیج گرگان از بارش بیشتر است و با عقب‌نشینی هر چه بیشتر خزر، خلیج بزرگ شمالی کوچک‌تر می‌شود. تاکنون 25 درصد خلیج گرگان خشکیده، اگر متوقف نشود، خلیج 40 هزار هکتاری بی‌آب می‌شود و اولین عارضه بعد از خشکی، غبار است.

نگرانی درباره ادامه این وضعیت، به تصویب پروژه 5 ساله احیای خلیج گرگان و میانکاله انجامیده اما سازمان حفاظت محیط‌زیست برای برون رفت از این بحران هنوز به تصمیم دقیقی نرسیده است. روز گذشته در وبینار «راهکارهای پایداری خلیج گرگان در شرایط کاهش تراز آب، تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی» حاضران که کارشناسان و متخصصان محیط‌زیست بودند، درباره وضعیت خلیج بزرگ هشدار دادند و از راهکارهای احیا گفتند.

شرایط تولید غبار

پروین غفاریان، رئیس پژوهشکده علوم جوی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در این وبینار درباره تبدیل این حوضه آبریز به کانون گرد و غبار هشدار داد و گفت که اقلیم این خلیج متفاوت از جنوب غربی دریای خزر است و آسیب‌پذیری آن در تغییر اقلیم بیشتر است.

بر اساس مطالعاتی غفاریان نتایج آن را شرح داد، بیشترین بارش‌ها در این خلیج در فصل پاییز و زمستان و کمترین میزان بارش‌ها در فصل تابستان رخ می‌دهد، در مرداد دما در این منطقه به اوج می‌رسد و دی و بهمن کمینه‌های دمایی در آن رخ می‌دهد.

رییس پژوهشکده علوم جوی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در ادامه هشدار داد: «به دلیل نبود تبادل آب میان این خلیج و دریای‌خزر وضعیت خلیج گرگان بحرانی می‌شود. این زیستگاه در صورت پایین آمدن تراز آب دریای خزر و خشک شدن آن و پوشیده شدن آن از علفزار، می‌تواند به عنوان منبع گرد و غبار تبدیل شود. در صورت خشک شدن زمین و نبود بارش در چند روز، با وزش باد، ذرات شن و خاک از سطح خلیج برخواسته و با توجه به جهت جریانات، محدوده قابل توجهی را تحت تاثیر غبار قرار خواهد داد. شدت گرد و غبار به میزان سرعت باد در محدوده خلیج گرگان وابسته است؛ با سرعت باد بیش از  ۷ متر بر ثانیه امکان ایجاد گرد و غبار با غلظت بیش از ۲ هزار میکروگرم بر کیلوگرم هوای خشک فراهم می‌شود.»

رسوبات و کانال‌های آب

پیش از این استانداری و شرکت آب منطقه‌ای گلستان قصد لایروبی محل اتصال خلیج گرگان به خزر را داشتند اما به دلیل «نبود دقت و مطالعه کافی» جلوی کارشان را گرفتند. اکنون در شرایطی که عقب‌نشینی خزر ادامه پیدا کرده سازمان حفاظت محیط‌زیست به دنبال راهکاری پایدار برای نجات این خلیج است و لایروبی کانال‌های منتهی به خزر یکی از این راهکارهاست؛ راهکاری که البته حساسیت آن، تصمیم به اجرا را عقب انداخته است.

در وبینار درباره کانال‌های پرشده از رسوب هم صحبت شد. حمید علیزاده، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی گفت: «کانال‌های تبادل آب میان خلیج گرگان و خزر از رسوبات پر شده است و لایروبی یکی از راهکارهای احیاست.»

او توضیح داد که سه کانال اصلی تبادل آب میان خلیج گرگان و دریای خزر با رسوبات پر شده است و برای نجات بخشی این خلیج نیاز است با راهکارهای مدیریتی دسترسی محل‌های ورود آب تسهیل شود. «برآوردها نشان می‌دهد میزان تبخیر آب نسبت به بارش در این خلیج بیشتر است، به علاوه آن‌که میزان مصرف آب به رودهای منتهی به این حوضه آبریز نسبت به کشورهای شمال خزر روند نزولی دارد.»

پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی به تازگی با سفارش استانداری گلستان مطالعاتی روی این خلیج انجام داده است. علیزاده بخشی از این مطالعات را تشریح کرد: «حوضه خلیج گرگان تحت تاثیر سه پارامتر مهم تراز آب دریای‌خزر، افزایش فعالیت انسانی و تغییر اقلیم قرار دارد. تراز بالای آب دریای خزر، موجب گسترده شدن خلیج گرگان شده است اما تراز دریای خزر در مقایسه با دهه ۵۰ کاهش یافته است. هرچند خلیج گرگان در آن دهه تراز آب بسیار پایین‌تر از حال حاضر را تجربه کرده و یک متر پایین‌تر بوده است، ولی مشکلات آن زمان خلیج گرگان همانند امروز نیست؛ چرا که آن زمان فعالیت انسانی در این حوضه آبریز به اندازه اکنون نبوده است.»

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی درباره تاثیر تغییر اقلیم بر این خلیج گفت: «تغییر اقلیم به ویژه در شکل افزایش دما و تغییر در بارش رخ داده است و خلیج گرگان با کاهش عمق، کاهش مساحت و کاهش تبادل آب میان خلیج و دریای خزر مواجه است.»

او هم تاکید کرد که ادامه این روند می‌تواند این خلیج را به منبع غبار محلی تبدیل کند و ارتباط اکولوژی آن با دریای خزر قطع شود.

میزان بارش در خزر تغییری نکرده

این محقق حوزه علوم دریا در ادامه از جزئیات اجرای مطالعات گفت: «یکی از تاثیرگذارترین عوامل بر خلیج گرگان، تراز آب دریای خزر است و به دلایل مختلف رخ می‌دهد که از آن جمله تراز آب ناشی از کشندی یا جزر مدی است که به میزان ۱۲ سانتی‌متر  و به مدت ۱۲ ساعت رخ می‌دهد و دیگری تغییر تراز آب به دلیل دما است که سه سانتی‌متر و به صورت فصلی است.

او تغییر تراز آب به دلیل میزان آب رودخانه‌ای را از دیگر دلایل تاثیر گذار بر تراز آب این خلیج دانست که بیشتر متاثر از رود «ولگا» است و ادامه داد: «تراز آب در تابستان بالا است و در زمستان به دلیل یخبندان فصل زمستان رود ولگا، تراز آن کاهش می‌یابد، ضمن آن‌که پدیده‌های شبیه سونامی و تراز ناشی از خیزاب در سواحل ایران تا حداکثر یک متر و بیلان آب بر تراز این حوضه آبریز موثر است.»

به گفته علیزاده، مهمترین عامل موثر بر روی تالاب‌های ساحلی، تراز ناشی از بیلان آب (تغییر مقدار آب موجود در دریا) است و در اندازه‌گیری‌های دستگاهی تراز بیلان آب دریا ۲۳ متر، در دوره تاریخی ۱۰ متر و در طی زمان زمین شناسی بیش از ۱۰ متر بوده است و این اعداد نشان می‌دهد که بسیاری از شهرهای ساحلی در زمانی زیر آب قرار داشتند.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی، با تاکید بر این‌که بیلان آب در ۱۲۰ سال اخیر بیشتر از ۳ متر نبوده است، یادآور شد: تغییر بیلان آب دریای خزر دلیل اصلی نوسان تراز آب در این دریا است که در حال حاضر از ۱۳۰ رودخانه ورود به خزر، ۸ روزد بزرگ و ۲۲ رود متوسط و بقیه رودها کوچک هستند و رود ولگا به تنهایی ۹۰ درصد آبدهی رودخانه‌ای و ۸۰ درصد کل آب ورودی به خزر را تامین می‌کند.

به گفته او بر اساس برآوردها میزان بارندگی در حوضه دریا خزر تغییری نکرده است، ضمن آن‌که ورود آب رودخانه ولگا برای این دریا تعیین کننده است همچنین پدیده تبخیر از آب‌های سطحی این دریا به عنوان خروجی آب از آن مهم است. هر زمانی که تبخیر آب بیشتر شود، تراز آب این دریا کاهش می یابد و هر زمانی تبخیر کمتر و دبی رودخانه ولگا بیشتر شود، تراز آب بالا خواهد رفت.

فقط حقابه کافی نیست

علیزاده ادامه داد: «آن چیزی که در مدت ۱۰ تا ۲۵ سال گذشته در این دریا رخ داد، افزایش تبخیر است و داده‌های ما نشان می‌دهد در دوره‌ای که دبی رودخانه ولگا افزایش می‌یابد، به همان نسبت تراز آب دریای خزر افزایش نمی‌یابد، دوره‌ای بوده که ۷۰ تا ۸۰ میلیارد متر مکعب آب اضافه وارد دریا از طریق ولگا شده است، ولی تراز آب در حد چند سانتی‌متر افزایش یافته است، در حالی که اگر این میزان آب را به کل مساحت خزر نقسیم کنیم، باید به میزان ۲۰ سانتی‌متر افزایش تراز آب داشته باشیم، ولی این اتفاق رخ نداده است.»

به گفته او در دهه‌های اخیر وزش بیشتر بادهای آسیای میانه در دریای خزر باعث افزایش تبخیر و غبار شده و تا سواحل جمهوری آذربایجان و سواحل گیلان کشیده می‌شود و این پدیده‌ای است که از ۲ دهه اخیر در این منطقه افزایش یافته است.

علیزاده با تاکید بر این‌که بر این اساس در زمانی نقش ولگا بر روی دریای خزر بسیار زیاد بوده است، ولی در حال حاضر نقش تبخیر به ویژه به دلیل وزش بادهای آسیای میانه اهمیت یافته است، اضافه کرد: «علاوه بر آن مصرف آب در این حوضه آبریز ممکن است اثرگذار باشد، ولی میزان مصرف آب از مدت‌ها قبل در حوزه دریای خزر تثبیت شده است، به گونه‌ای که آخرین سدی که بر روی ولگا احداث شده است، مربوط به ۴۰ سال قبل است و حجم مفید این سدها در ابتدا ۱۷۰ میلیارد متر مکعب بوده و در حال حاضر به دلیل انباشته شدن رسوبات به ۸۰ میلیارد متر مکعب رسیده است.»

او با گفتن این موارد تنها تامین حقابه را برای نجات خلیج گرگان موثر ندانست و گفت: «حقابه برای پایداری اکولوژی این حوضه بسیار موثر است، ولی برای تبادل آب میان این خلیج با دریای خزر کمک نمی‌کند، بلکه لازم است محل‌های ورود خلیج با دریای خزر یعنی چپقلی، آشوراده و خزینی که از رسوبات پر شده است، تخلیه شود. اما در صورتی که این سه کانال به طور کامل مسدود شود، خلیج خشک می‌شود.» 

 

به اشتراک بگذارید:





نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *