لایحه بودجه سال 1400 نشان از افزایش بودجه در بخش‌های مربوط به محیط زیست از جمله بودجه حمایت از محیط‌بانان دارد، اما این افزایش در زمانی رخ داده‌است که با توجه به تورم و افزایش قیمت‌ها سبب ایجاد تغییرات چشمگیری در حفاظت از محیط زیست کشور نمی‌شود. لایحه بودجه  سال 1400 در روزهای گذشته از سوی دولت به مجلس ارائه شد و در انتظار نظر و تصویب نمایندگان است.

بودجه بخش محیط‌زیست همواره یکی از چالش برانگیزترین بخش‌های این لایحه است و پرداختن دقیق به آن تنها به بررسی بودجه سازمان حفاظت محیط‌زیست محدود نمی‌شود و ملزم به بررسی بخش‌های مختلف بودجه از جمله بخش‌های مرتبط با وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و … و همچنین هدایت بودجه به سمت بهبود وضعیت محیط‌زیست است.

افزایش بودجه

براساس لایحه بودجه سال 1400 برای حمایت از محیط‌بانان حدود 108 میلیارد و 297 میلیون تومان بودجه تعیین شده که حدود 4 برابر بودجه سال 1399 است. همچنین برای تجهیزات و افزایش توان فیزیکی محیط‌بانان بیش از 39 میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده که بیش از 4 برابر سال قبل است.

با توجه به کمبود شدید تجهیزات محیط‌بانان همانند نبود خودروهای کافی و مناسب و همچنین مشکل پرداخت هزینه سوخت این خودروها و همینطور تعداد محدود محیط‌بانان و مشکلات معیشتی و رفاهی آنها به نظر می‌رسد این بخش یکی از خوشحال‌کننده‌ترین بندهای لایحه بودجه باشد، اما این در حالی است که با افزایش تورم و افزایش قیمت‌ها در سال جاری، افزایش 4 برابری بودجه چندان چشمگیر نخواهد بود، چرا که این افزایش بودجه باید همزمان حریف کمبودهای گذشته و افزایش تورم کنونی باشد.

بودجه سازمان حفاظت محیط‌زیست در لایحه پیشنهادی دولت هم نسبت به سال 99 حدود 590 میلیارد تومان نسبت به سال 1399 افزایش داشته و به رقم  1228 میلیارد تومان رسیده‌است.مجید عباسپور، رئیس انجمن متخصصان محیط‌زیست و عضو هیات علمی پژوهشکده انرژی، محیط‌زیست و آب دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با پیام ما در مورد این افزایش بودجه می‌گوید:«این افزایش بودجه اتفاق شگفت‌آوری نیست، متاسفانه با توجه به افزایش تورم و همچنین افزایش حقوق کارمندان و کارکنان دولت، این افزایش بودجه سبب نمی‌شود که تحول و بهبودی در وضعیت محیط‌زیست کشور ایجاد شود.»

چالش‌های تصویب عوارض آلایندگی

بر اساس لایحه بودجه 1400 همانند سال گذشته 35 درصد از عوارض آلایندگی به سازمان حفاظت محیط‌زیست (صندوق ملی محیط‌زیست) اختصاص پیدا می‌کند تا صرف اعطای تسهیلات و حمایت‌های مالی برای کاهش آلودگی‌های زیست محیطی و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست شود.

عباسپور معتقد است که تصویب این بخش در مجلس چالش‌ساز خواهد شد: «بر اساس صحبت‌ها و ارتباطاتی که با نمایندگان داشتیم، بخشی از نمایندگان موافق نیستند که این بودجه به طور مستقیم به سازمان حفاظت محیط‌زیست داده شود و معتقدند که این بودجه همانند سال 1398 به قبل باید به استان‌ها تعلق بگیرد تا از طریق فرمانداری‌ها و شهرداری‌ها در زمینه کاهش آلودگی صرف شود. اگر این بند از بودجه تصویب نشود، نگرانی‌هایی در مورد نحوه صرف این بودجه وجود خواهد داشت چرا که پیش از این هم با توجه به اولویت این دستگاه‌ها و عملکرد آن‌ها ،این بودجه آن‌طور که باید در زمینه محیط‌زیست صرف نمی‌شد بنابراین امیدواریم در مجلس این قسمت از بودجه بدون تغییر مصوب شود.»

آلودگی هوا

بررسی لایحه بودجه سال 1400 نشان می‌دهد برای اجرای قانون هوای پاک حدود 850 میلیون تومان از محل صندوق ملی محیط‌زیست برداشت می‌شود و این جدای از بودجه‌هایی است که به طور کلی برای مدیریت و پایش آلاینده‌ها در نظر گرفته شده است. بخشی از مردم و  فعالان حوزه محیط‌زیست با توجه به بحران آلودگی هوا که به معضلی غیرقابل حل در شهرهای بزرگ ایران  تبدیل شده‌است، انتظار دارند بودجه‌ای متناسب با این معضل و اثرات مخرب آن بر انسان‌ها، محیط‌زیست و … در نظر گرفته‌شود.

رئیس انجمن متخصصان محیط‌زیست کشور در مورد این مساله توضیح می‌دهد: «بررسی وضعیت آلودگی هوا نشان می‌دهد که بخش مهمی از آلودگی هوا مربوط به صنعت حمل‌ونقل است و سپس مراکز صنعتی و همینطور بخش‌های مرتبط با وزارت نفت و … به همین خاطر انتظار اختصاص بودجه قابل توجه برای حل مساله آلودگی هوا به سازمان محیط‌زیست مشکلی را حل نمی‌کند. اما اگر قانون بودجه بتواند اختیاراتی به یک مجموعه، همانند شورای عالی حفاظت محیط‌زیست در این زمینه بدهد ایجاد هماهنگی و تصمیم‌گیری در این مجموعه می‌تواند در کاهش این معضل بسیار موثر باشد.»

باید توجه کنیم که واردات خودروهای استاندارد و هیبریدی، موتورهای برقی، توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، تکنولوژی‌های به روز سبز و … که تاثیر مستقیمی بر آلودگی هوا دارند با افزایش قیمت ارز و تحریم‌ها، هر روز دست‌نیافتنی‌تر می‌شوند و این مساله حل معضل آلودگی هوا را هم دشوارتر می‌کنند.

دانشکده و پژوهشکده محیط‌زیست

دانشکده محیط‌زیست و همین‌طور پژوهشکده محیط‌زیست هم در لایحه بودجه سهم دارند. بر اساس لایحه بودجه سال 1400 بودجه دانشکده محیط‌زیست 28 میلیارد و 128 میلیون تومان و بودجه پژوهشکده محیط‌زیست حدود 9 میلیارد و 140 میلیون تومان است.عضو هیات امنای دانشکده محیط‌زیست در مورد بودجه این دو نهاد می‌گوید: «بودجه در نظر گرفته شده برای پژوهشکده محیط‌زیست بسیار کم است. قرار نیست پژوهشکده مجری اقدامات پژوهشی باشد اما باید یک ستاد قوی و توانمند برای اموری همانند نظارت بر پژوهش‌های ارجاع داده شده معاونت‌ها و بخش‌های مختلف سازمان حفاظت محیط‌زیست به دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی‌باشد، بنابراین باید هیات علمی قوی در این پژوهشکده مستقر باشد.اما دانشکده محیط‌زیست، همان‌طور که در ابتدا مرکزی آموزشی برای تکنسین‌ها و محیط‌بانان بود باید به به مرکزی برای همین کار تبدیل شود، چرا که ما در دانشگاه‌های مختلف کشور دانشکده‌های خوب محیط‌زیست داریم و این در حالی است که در زمینه مراکز آموزش محیط‌بان و تکنسین‌هایی برای بخش‌های مختلف محیط‌زیست از جمله مسائل مربوط به حیات وحش نیازمند اقدامات بیشتری هستیم بنابراین بودجه دانشکده محیط‌زیست باید معطوف به این مسئله باشد .»

تخلفات درآمد زا

اگرچه محیط‌زیست به صورت غیر مستقیم در بخش‌هایی همانند گردشگری برای دولت درآمدزا است و همچنین سرمایه ملی محسوب می‌شود و پایداری و حفاظت از آن از بسیاری خسارت‌ها و هزینه‌ها جلوگیری می‌کند اما در بخش‌درآمدهای دولت در لایحه بودجه بخشی به منظور درآمدزایی از طریق تخلفات محیط‌زیستی در نظر گرفته‌شده است. لایحه بودجه پیش‌بینی کرده‌است که دولت در سال 1400، 8 میلیارد و 500 میلیون تومان از محل جرائم و خسارات زیست محیطی درآمد داشته باشد.